Tài liệu Các yếu tố cấu thành thư viện điện tử

Các yếu tố cấu thành thư viện điện tử

Thư viện là kho tri thức của xã hội. Có người còn cho rằng thư viện là đền đài của văn hoá và sự uyên thâm. Được hình thành trong thời kỳ nông nghiệp thống trị tư duy nhân loại, thư viện đã có sự phát triển vượt bậc với việc phát minh ngành in trong thời kỳ phục hưng, và thực sự bắt đầu khởi sắc khi cuộc cách mạng công nghiệp bùng phát với hàng loạt những phát minh cơ giới hoá quy trình in ấn.Qua nhiều năm cùng với sự tiến hoá của nhân loại, con người càng tiến bộ trong nhận thức và thư viện ngày càng được phát triển. Xuất phát từ ý định ban đầu là làm tốt công việc lưu trữ và bảo quản, lúc bấy giờ thư viện đã chú trọng đến việc xem người sử dụng là trung tâm, với sự nhấn mạnh đến việc trao đổi thông tin.
Chính vì vậy, mà để trả lời cho câu hỏi: “trong tương lai vài chục năm nữa, thư viện sẽ phát triển như thế nào?” có người không ngần ngại mà cho rằng: “trong vài chục năm nữa các thư viện truyền thống, kể cả ở nước ta sẽ trở thành thư viện điện tử, thư viện số”. Sự xuất hiện của thư viện điện tử có thể nói như một xu thế tất yếu nhằm thoả mãn nhu cầu tìm kiếm, khai thác và sử dụng thông tin của con người trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên của tri thức.
Sở dĩ thư viện điện tử ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống thư viện Quốc gia và trong tương lai hệ thống thư viện này sẽ thay thế dần thư viện truyền thống bởi lẽ: Trong quá trình tồn tại và phát triển của mình thư viện truyền thống đã bộc lộ một số hạn chế của mình về phương thức hoạt động và cơ chế phục vụ: TÝnh chÊt ho¹t ®éng cña th­ viÖn truyÒn thèng mang tÝnh ®ãng,Tính đồng nhất trong tổ chức nghiệp vụ và quản lý không cao; Đối tượng bạn đọc bị bó hẹp trong một phạm vi không gian và thời gian nhất định
Bên cạnh đó sự phát triển không ngừng của Công nghệ Thông tin của nhu cầu tìm tin đã dẫn tới những thách thức đối với thư viện truyền thống:
Sự gia tăng nhanh chóng của các xuất bản phẩm theo quy luật hàm số mũ; Giá cả tài liệu in đang tăng lên một cách nhanh chóng; Sự phát triển của Công nghệ Thông tin; Sự phát triển nhanh chóng của Tạp chí điện tử; Sự ra đời của giấy điện tử; Một số khái niệm về thư viện điện tử hay thư viện số
Trên thế giới, mô hình thư viện điện tử đã ra đời và phát triển từ rất lâu còn ở Việt Nam thì đây còn là một khái niệm khá mới mẻ, tuy nhiên những khái niệm về thư viện điện tử cũng nhanh chóng được đón nhận và dành được nhiều sự quan tâm đặc biệt, Nhà nước ta cũng đã triển khai nhiều dự án, tổ chức nhiều khoá học nâng cao cho học viên nói riêng và cán bộ thư viện nói chung.
Hiện nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về thư viện điện tử và vẫn chưa có một sự phân biệt giữa những thuật ngữ của “thư viện điện tử”, “thư viện số”, “thư viện ảo”. Chính vì vậy mà thuật ngữ “thư viện điện tử” được dùng để thay thế cho 2 thuật ngữ còn lại. Dưới đây là một số khái niệm, định nghĩa tiêu biểu về thư viện điện tử:
Theo tác giả Vũ Văn Sơn: “Thư viện điện tử là hình thức kết hợp giữa thiết bị tính toán, lưu trữ và truyền thông số với nội dung và phần mềm cần thiết để tái tạo, thúc đẩy và mở rộng các dịch vụ của các thư viện truyền thống vốn dựa trên các biện pháp thu thập, biên mục và phổ biến thông tin trên giấy và các vật liệu khác”.
Theo Borgman: “Các thư viện số được xây dựng, lựa chọn và tổ chức cho một cộng đôngc người dùng tin và chúng có khả năng thoả mãn các nhu cầu tin và cung cấp ích lợi cho cộng đồng ấy. Chúng là một bộ phận cấu thành lên các cộng đồng mà ở đó các cá nhân và các nhóm có thể tương tác với nhau, sử dụng dữ liệu, thông tin, các tài nguyên và hệ thống tri thức. Ở định nghĩa này chúng chính là sự phát triển ở mức cao hơn và là sự tích hợp của các tổ chức thông tin đang ở dạng vật lý, nơi mà các tài nguyên thông tin được lựa chọn, thu thập, tổ chức, bảo quản và được truy cập để phục vụ cho cộng đồng người dùng tin. Nhưng tổ chức thông tin này gồm các thư viện bảo tàng , cơ quan lưu trữ và các trường học. Nhưng các thư viện số này lại phát triển và vươn tới phục vụ các cộng đồng khác bao gồm cả các lớp học, công sở, văn phòng, phòng thí nghiệm, gia đình, các khu vực công cộng .”
* Các yếu tố cấu thành thư viện điện tử
Có thể nói, thư viện điện tử là một bước tiến mới của thư viện truyền thống. Song cho dù nó là một sản phẩm tình vi đến đâu chăng nữa của công nghệ hiện đại thì về bản chất nó vẫn được cấu thành từ 4 nhân tố của thư viện truyền thống và cùng thực hiện một chức năng chính của thư viện là kết nối con người với thông tin:
. Vốn tài liệu
. Cơ sở vật chất kỹ thuật và công nghệ
. Đội ngũ cán bộ
. Người dùng tin
Vốn tài liệu điện tử: Để thư viện điện tử đạt hiệu quả cao thì việc tạo lập các nguồn tin số hoá là hết sức quan trọng. Số lượng nguồn tin điện tử của một thư viện được coi là tiêu chí đánh giá quy mô lớn mạnh và khả năng đáp ứng nhu cầu tin của bạn đọc.
Cơ sở vật chất và công nghệ: Tài liệu số và công nghệ là 2 vấn đề tồn tại song song với nhau. Tài liệu điện tử sẽ không thể tồn tại nếu không có sự ứng dụng của công nghệ, nó phụ thuộc và chịu ảnh hưởng hoàn toàn từ công nghệ. Đặc biệt, trong thời đại ngày nay khi mà sự lỗi thời của công nghệ đang diễn ra từng ngày từng giờ.
Nguồn nhân lực: Có thể nói con người là yếu tố không thể thiếu trong bất kỳ hoạt động nào. Vì bản thân công nghệ và máy móc không thể tạo nên một thư viện điện tử hoàn chỉnh nếu thiếu sự tác động của con người.
Người dùng tin: chính là đối tượng là mục tiêu và là đích hướng tới của bất kỳ một thư viện nào. Nếu không có bạn đọc thì thư viện sẽ mất đi giá trị tồn tại của mình.
1. Như vậy, 4 yếu tố cấu thành nên thư viện truyền thống hay thư viện điện tử có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và là điều kiện cần và đủ để có thể tiến hành xây dựng một mô hình thư viện hoàn chỉnh.
Giới thiệu về một thư viện điện tử: