Tài liệu Các nguyên tắc của Luật Tổ chức thương mại thế giới WTO

ĐỀ TÀI: Các nguyên tắc của Luật Tổ chức thương mại thế giới WTO

LỜI NÓI ĐẦU

Trong bối cảnh toàn cầu hoá nền kinh tế như hiện nay, hội nhập và tham gia các tổ chức kinh tế quốc tế đă trở thành một xu thế tất yếu khách quan lôi cuốn ngày càng nhiều các nước tham gia, buộc các nước phải thực hiện chiến lược mở cửa kinh tế nhằm tranh thủ thời cơ, phát huy lợi thế và vượt qua thách thức th́ mới có thể phát triển nhanh nền kinh tế của quốc gia ḿnh, đóng góp chung vào tăng trưởng kinh tế khu vực và toàn cầu. Không một quốc gia nào có thể phát triển được nếu không tham gia vào quá tŕnh này và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế chung này. Hiện nay mỗi quốc gia muốn phát triển th́ không c̣n cách nào khác là tham gia vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) - Tổ chức thương mại toàn cầu lớn nhất, quan trọng nhất thu hót tới 149 quốc gia thành viên và chi phối đến 95% tổng kim ngạch thương mại thế giới. Đây cũng chính là nguyên nhân chi phối trong việc định hướng cho kế hoạch phát triển kinh tế của Việt Nam trong những năm gần đây. Các chính sách mà Nhà nước Việt Nam đưa ra đều phục vụ cho mục tiêu được là thành viên chính thức của WTO xem đó nh­ là một con đường tốt nhất để rút ngắn tụt hậu so với các nước khác và có điều kiện phát huy tối ưu hơn những lợi thế so sánh của ḿnh trong phân công lao động và hợp tác quốc tế.
Mặc dù vị thế của Việt Nam khi gia nhập WTO không giống như các nước thành viên khác (ví dụ như nước láng giềng Trung Quốc) nhưng chúng ta có thể rút kinh nghiệm từ những thành công và hạn chế của các nước đó để có thể tiến hành tốt nhất tự do hoá thương mại theo như cam kết từ đó đưa nền kinh tế phát triển một cách hiệu quả và hạn chế những thua thiệt mà quá tŕnh cạnh tranh không cân sức này mang lại.
Chính v́ lư do này, mà em chọn đề tài Các nguyên tắc của Luật Tổ chức thương mại thế giới WTO


1. Lịch sử h́nh thành và phát triển của WTO
1.1. Lịch sử h́nh thành và phát triển của WTO
Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization – WTO) ra đời trên cơ sở kế tục tổ chức tiền thân là Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (The General Agreement on Tariffs anh Trade – GATT). Đây là tổ chức quốc tế duy nhất đề ra những nguyên tắc thương mại giữa các quốc gia trên thế giới. Trọng tâm của WTO chính là các hiệp định đă và đang được các nước đàm phán và kư kết.
Hội nghị Bretton Woods năm 1944 đă đề xuất thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (International Trade Organization – ITO) với mục đích thiết lập các qui tắc và luật lệ cho thương mại giữa các nước. Hiến chương ITO được nhất trí tại Hội nghị của Liên hợp quốc về Thương mại và việc làm tại Havana tháng 3 năm 1948. Tuy nhiên, Thượng nghị viện Hoa Kỳ đă không phê chuẩn hiến chương này. Một số nhà sử học cho rằng sự thất bại đó bắt nguồn từ việc giới doanh nghiệp Hoa Kỳ lo ngại rằng Tổ chức Thương mại quốc tế có thể được sử dụng để kiểm soát chứ không phải đem lại tự do hoạt động cho các doanh nghiệp lớn của Hoa Kỳ (Lisa Wilkins, 1997).
ITO chết yểu, nhưng hiệp định mà ITO định dùa vào để điều chỉnh thương mại quốc tế vẫn tồn tại. Đó là Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT).
GATT ra đời sau Đại chiến Thế giới lần thứ II trong trào lưu h́nh thành hàng loạt cơ chế đa biên nhằm điều tiết các hoạt động hợp tác kinh tế quốc tế. GATT đóng vai tṛ là khung pháp lư chủ yếu của hệ thống thương mại đa phương trong suốt gần 50 năm mà điển h́nh là Ngân hàng Quốc tế Tái thiết và Phát triển, thường được biết đến như là Ngân hàng Thế giới (World Bank – WB) và Quỹ tiền tệ Quốc tế (International Monetary Fund – IMF) ngày nay. Với ư tưởng h́nh thành những nguyên tắc, thể lệ, luật chơi cho thương mại quốc tế điều tiết các lĩnh vực về công ăn việc làm, về thương mại hàng hóa, khắc phục t́nh trạng hạn chế, ràng buộc các hoạt động này phát triển,23 nước sáng lập GATT đă cùng một số nước khác tham gia Hội nghị về thương mại và việc làm, dự thảo Hiến chương La Havana để thành lập Tổ chức thương mại Quốc tế (International Trade Oganization –ITO) với tư cách là cơ quan chuyên môn của Liên Hiệp Quốc. Đồng thời, các nước này cùng tiến hành các cuộc đàm phán về thuế quan và xử lư các biện pháp bảo hộ mậu dịch đang áp dụng tràn lan trong thương mại quốc tế từ đầu những năm 30, nhằm thực hiện mục tiêu tự do hoá mậu dịch, mở đường cho kinh tế thương mại phát triển, tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập và đời sống của nhân dân của các nước thành viên.
Hiến chương thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) nói trên đă được thoả thuận tại Hội nghị Liên Hiệp Quốc về thương mại và việc làm ở Havana từ tháng 11/1947 đến 24/3/1948, nhưng do một số quốc gia gặp khó khăn trong phê chuẩn, nên việc thành lập Tổ chức Thương mại Quốc tế (ITO) đă không thực hiện được.
Mặc dù vậy, kiên tŕ mục tiêu đă định, và với kết quả đáng khích lệ đă đạt được ở ṿng đàm phán thuế đầu tiên là 45.000 ưu đăi về thuế áp dụng giữa các bên tham gia đàm phán, chiếm khoảng 1/5 tổng lượng mậu dịch thế giới, 23 nước sáng lập đă cùng nhau kư kết Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT), chính thức có hiệu lực vào tháng 1/1948.
Từ đó tới nay, GATT đă tiến hành 8 ṿng đàm phán chủ yếu về thuế quan. Tuy nhiên, từ thập kỷ 70 do thương mại quốc tế không ngừng phát triển, nên GATT đă mở rộng diện hoạt động, đàm phán không chỉ về thuế quan mà c̣n tập trung xây dựng các Hiệp định, h́nh thành các chuẩn mực, luật chơi điều tiết các vấn đề về hàng rào phi thuế quan, về thương mại dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, các biện pháp đầu tư có liên quan đến thương mại, về thương mại hàng nông sản, hàng dệt may, về cơ chế giải quyết tranh chấp. Với diện điều tiết của hệ thống thương mại đa biên được mở rộng, nên Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) với tư cách là một sự thoả thuận có nhiều nội dung kư kết mang tính chất tuỳ ư đă tỏ ra không thích hợp. Do đó, ngày 15/4/1994, tại Marrakesh (Marốc), kết thúc HiệpUruguay, các thành viên của GATT đă cùng nhau kư Hiệp định thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) nhằm kế tục và phát triển sự nghiệp của GATT. Theo đó, WTO chính thức được thành lập độc lập với hệ thống Liên hợp quốc và đi vào hoạt động từ 1/1/1995.
Vậy WTO là ǵ? Có thể h́nh dung đơn giản về WTO như sau:
WTO là nơi đề ra những qui định: Để điều tiết hoạt động thương mại giữa các quốc gia trên qui mô toàn thế giới hoặc gần nh­ toàn thế giới. Tính đến thời điểm 31 tháng 12 năm 2005, WTO có 149 thành viên.
WTO là một diễn đàn để các nước, các thành viên đàm phán: Người ta thường nói, bản thân sự ra đời của WTO là kết quả của các cuộc đàm phán. Sau khi ra đời, WTO đang tiếp tục tổ chức các cuộc đàm phán mới. “Tất cả những ǵ tổ chức này làm được là đều thông qua con đường đàm phán”. Có thể nói, WTO chính là diễn đàn để các quốc gia, các thành viên tiến hành thoả thuận, thương lượng, nhân nhượng nhau về các vấn đề thương mại, dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ , để giải quyết tranh chấp phát sinh trong quan hệ thương mại giữa các bên.
WTO gồm các qui định pháp lư nền tảng của thương mại quốc tế: Ra đời với kết quả ghi nhận trong hơn 26.000 trang văn bản pháp lư, WTO tạo ra một hệ thống pháp lư chung làm căn cứ để mỗi thành viên hoạch định và thực thi chính sách nhằm mở rộng thương mại, tạo thêm việc làm, tăng thêm thu nhập và nâng cao đời sống nhân dân các nước thành viên. Các văn bản pháp lư này bản chất là các “hợp đồng”, theo đó chính phủ các nước tham gia kư kết công nhận (thông qua việc gia nhập và trở thành thành viên của WTO) cam kết duy tŕ chính sách thương mại trong khuôn khổ những vấn đề đă thoả thuận. Tuy là do các chính phủ kư kết nhưng thực chất mục tiêu của các thoả thuận này là để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, các nhà sản xuất hàng hoá, cung cấp dịch vụ, các nhà nhập khẩu thực hiện hoạt động kinh doanh, buôn bán của ḿnh.
WTO giúp các nước giải quyết tranh chấp: Nếu mục tiêu kinh tế của WTO là nhằm thúc đẩy tiến tŕnh tự do hoá thương mại hàng hoá, dịch vụ, trao đổi, trao đổi các sáng chế, kiểu dáng, phát minh (gọi chung là quyền tài sản sở hữu trí tuệ) th́ các hoạt động của WTO nhằm giải quyết các bất đồng và tranh chấp thương mại phát sinh giữa các thành viên theo các qui định đă thoả thuận, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của công pháp quốc tế và luật lệ của WTO chính là “mục tiêu chính trị” của WTO. Mục tiêu cuối cùng của các mục tiêu kinh tế và mục tiêu chính trị nói trên là nhằm tới “mục tiêu xă hội” của WTO là nhằm nâng cao mức sống, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường.
1.2. Chức năng của WTO
WTO có 6 chức năng chính:
- WTO tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi, quản lư và điều hành và những mục tiêu khác của Hiệp định thành lập WTO, các hiệp định đa biên của WTO, cũng như cung cấp một khuôn khổ để thực thi, quản lư và điều hành việc thực hiện các hiệp định nhiều bên.
- WTO là một diễn đàn cho các cuộc đàm phán giữa các nước thành viên về những quan hệ thương mại đa biên trong khuôn khổ những qui định của WTO. WTO cũng là diễn đàn cho các cuộc đàm phán tiếp theo giữa các thành viên về những quan hệ thương mại đa biên; đồng thời WTO là một thiết chế để thực thi các kết quả từ việc đàm phán đó hoặc thực thi các quyết định do Hội nghị Bộ trưởng đưa ra.
- WTO sẽ thoả thuận về những qui tắc và thủ tục điều chỉnh việc giải quyết tranh chấp giữa các thành viên.
- WTO sẽ thi hành Cơ chế rà soát chính sách thương mại (của các nước thành viên).