Thạc Sĩ Các hình thức nô lệ hiện đại – Một số vấn đề pháp lý và thực tiễn

MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt

MỞ ĐẦU 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁC HÌNH THỨC NÔ LỆ
HIỆN ĐẠI . 5
1.1. Chế độ nô lệ 5
1.1.1. Nguồn gốc và lịch sử của chế độ nô lệ 5
1.1.2. Khái niệm ”Nô lệ” 8
1.2. Các hình thức Nô lệ hiện đại . 10
1.2.1. Buôn bán người 10
1.2.2. Lao động cưỡng bức hoặc bắt buộc . 14
1.2.3. Lao động trẻ em và các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất . 22

Chương 2: CÁC HÌNH THỨC NÔ LỆ HIỆN ĐẠI VÀ VIỆC BẢO ĐẢM
QUYỀN CON NGƯỜI 30
2.1. Những thách thức của chế độ nô lệ hiện đại đối với việc bảo đảm
quyền con người . 30
2.2. Các chủ thể chịu trách nhiệm ngăn chặn và xóa bỏ các hình thức
nô lệ hiện đại . 33
2.3. Các văn kiện quốc tế cơ bản ngăn cấm các hình thức nô lệ hiện đại 37
2.3.1. Bộ luật nhân quyền quốc tế và một số công ước về xóa bỏ chế độ nô lệ 37
2.3.2. Các văn kiện quốc tế về phòng chống mua bán người 40
2.3.3. Các văn kiện phòng chống lao động cưỡng bức 44
2.3.4. Các văn kiện phòng chống lao động trẻ em . 472.4. Các chương trình hành động nhằm xóa bỏ các hình thức nô lệ
hiện đại 49
2.4.1. Kế hoạch hành động toàn cầu chống nạn buôn bán người của Liên
Hợp Quốc . 49
2.4.2. Chương trình hành động đặc biệt chống Lao động cưỡng bức của
ILO (SAP-FL) . 51

Chương 3: NGĂN CHẶN VÀ XÓA BỎ CÁC HÌNH THỨC NÔ LỆ HIỆN
ĐẠI Ở VIỆT NAM . 53
3.1. Thực trạng các hình thức nô lệ hiện đại ở Việt Nam 53
3.1.1. Các đối tượng có nguy cơ cao và phương thức, thủ đoạn của bọn tội phạm . 53
3.1.2. Diễn biến của các hình thức nô lệ hiện đại 54
3.1.3. Nguyên nhân 60
3.2. Chính sách và pháp luật Việt Nam về đấu tranh phòng, chống các
hình thức nô lệ hiện đại . 64
3.2.1. Chương trình hành động phòng, chống tội phạm mua bán người giai
đoạn 2011 - 2015 (Ban hành kèm theo Quyết định số 1427/QĐ-TTg
ngày 18/8/2011 của Thủ tướng Chính phủ) . 68
3.2.2. Bộ luật hình sự 1999 sửa đổi năm 2009 . 69
3.2.3. Bộ luật Lao động (sửa đổi, bổ sung 2012) và Luật Công đoàn (sửa đổi 2012) 72
3.2.4. Luật phòng chống mua bán người 2011 . 73
3.2.5. Luật bảo vệ giáo dục và chăm sóc trẻ em 2004 . 78
3.3. Phương hướng ngăn chặn và xóa bỏ các hình thức nô lệ hiện đại ở
Việt Nam 79
3.3.1. Đẩy mạnh Tăng cường việc xây dựng và hoàn thiện khung chính sách
và pháp luật sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật 79
3.3.2. Tăng cường việc bảo vệ các nạn nhân của nạn buôn bán người . 81
3.3.3. Tăng cường công tác đấu tranh phòng chống lao động cưỡng bức . 83
3.3.4. Tăng cường công tác đấu tranh phòng chống lao động trẻ em 843.3.5. Tăng cường giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật về quyền
con người 86
3.3.6. Tăng cường năng lực thực thi pháp luật về phòng, chống các hình thức
nô lệ hiện đại 87
3.3.7. Tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống các hình
thức nô lệ hiện đại 88

KẾT LUẬN 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO 91 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

UNODC United Nations Office on Drugs and
Crime
Văn phòng Liên Hợp Quốc về
ma túy và tội phạm
ILO International Labour Organization Tổ chức Lao động Quốc tế
UDHR Universal Declaration of Human
Rights
Tuyên ngôn quốc tế về nhân
quyền
ICCPR International Covenant on Civil and
Political Rights
Công ước quốc tế về các quyền
Dân sự Chính trị
ICESCR International Covenant on Economic,
Social and Cultural Rights
Công ước quốc tế về các quyền
Kinh tế, Xã hội, Văn hóa
UNIAP United Nation Inter-Agency Project
on Human Trafficking in the Greater
Mekong Sub-Region
Dự án Liên minh các tổ chức
Liên Hợp Quốc về phòng chống
Buôn bán Người khu vực Tiểu
vùng sông Mê Kông
AAT Liên minh phòng chống mua
bán người
KSMSHGĐ Khảo sát mức sống hộ gia đình
LPCMBN Luật Phòng chống Mua bán người

1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Về lý thuyết, chế độ nô lệ đã bị xoá bỏ cách đây 150 năm (kể từ khi
Tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln ban hành Tuyên ngôn giải phóng nô lệ
năm 1862 – 1863), song tàn dư của nó vẫn tiếp tục tồn tại cho tới hôm nay.
Theo Chủ tịch Đại hội đồng Liên Hợp Quốc Nassir Abdulaziz Al-Nasser phát
biểu nhân Ngày quốc tế tưởng nhớ các nạn nhân của chế độ nô lệ và buôn bán
nô lệ xuyên Đại Tây dương (27/3/2012) thì chế độ nô lệ và buôn bán nô lệ
vẫn còn tàn dư đến ngày nay và tiếp tục gây ra sự thù hận, phân biệt chủng
tộc, định kiến, phá hoại các lục địa và các nước, gây bất bình đẳng kinh tế xã
hội sâu sắc. [19]
Nô lệ hiện đại đã biến tướng rất nhiều so với chế độ nô lệ hàng trăm
năm trước đây, dưới các hình thức như phân biệt chủng tộc, buôn bán người,
bóc lột tình dục, lao động cưỡng bức, hôn nhân cưỡng bức hay cưỡng bức trẻ
em vào lính trong các cuộc xung đột vũ trang .đòi hỏi phải có những thay đổi
trong cách tiếp cận và nhận thức.
Để loại trừ được các hình thức nô lệ hiện đại, cần có một cuộc đấu
tranh kiên trì và lâu dài thông qua luật pháp, giáo dục và hợp tác quốc tế
nhằm tạo ra những thay đổi mạnh mẽ và cần thiết về nhận thức, thái độ, hành
động cũng như tập quán của con người. Bên cạnh đó cũng cần phải trừng phạt
nghiêm khắc tội phạm, đồng thời giúp đỡ các nạn nhân vô tội giành lại cuộc
sống và phẩm giá, đảm bảo loại trừ vĩnh viễn mọi hình thức nô lệ.
Các hình thức nô lệ hiện đại đã manh nha và đang có dấu hiệu gia tăng
ở Việt Nam đặc biệt là tình trạng buôn bán phụ nữ và trẻ em vì mục đích
cưỡng ép lao động hoặc cưỡng ép tình dục. Tuy nhiên, hiện nay, nhận thức về
lĩnh vực này vẫn còn rất mơ hồ và hạn chế, chưa được quan tâm, nghiên cứu
đúng mức cả dưới góc độ pháp lý cũng như thực tiễn. 2
Với những lí do trên, tác giả đã chọn đề tài “Các hình thức nô lệ hiện
đại – Một số vấn đề pháp lý và thực tiễn” làm đề tài luận văn thạc sĩ của
mình, với mục đích góp phần khắc phục những hạn chế trong nghiên cứu
khoa học về bảo đảm cung cấp những kiến thức lý luận chung nhất về vấn đề
nô lệ hiện đại cũng như thực tiễn đang diễn ra trên thế giới và một phần ở Việt
Nam. Qua đó, tác giả mong muốn đóng góp công sức vào tiến trình xóa bỏ
các hình thức nô lệ hiện đại để xây dựng một xã hội văn minh và nhân văn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trên thế giới đã có nhiều học giả nghiên cứu về vấn đề nô lệ hiện đại
với các tác phẩm nổi tiếng như:
- “Not for Sale: The Return of the Global Slave Trade - and How We
Can Fight It” - David Batstone;
- Modern Slavery: The Secret World of 27 Million People” - Kevin
Bales, Zoe Trodd, Alex Kent Williamson;
- A Crime So Monstrous: Face-to-Face with Modern-Day Slavery - E.
Benjamin Skinner
.
Tại Việt Nam, “Các hình thức nô lệ hiện đại” nếu xét là một tổng thể
thì chưa có công trình nghiên cứu nào. Tuy nhiên nếu xét ở từng hình thức cụ
thể thì đã có một số hội thảo, nghiên cứu khoa học, bài viết học thuật . đề cập
tới như là vấn đề buôn bán người, lao động trẻ em .Ví dụ như:
- Hội thảo "Phòng, chống buôn bán người: Viễn cảnh Quốc tế, ASEAN và
Việt Nam" do Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức ngày 02/12/2011;
- Các biện pháp phòng ngừa mua bán người nhìn từ góc độ giới - Tài
liệu Hội thảo “Trao đổi thông tin, kinh nghiệm về tư vấn pháp luật và trợ giúp
pháp lý cho PN” – tác giả Trần Thị Mai Hương, Tổ tư vấn Trung ương Hội
LHPN Việt Nam; 3
.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về các
hình thức nô lệ hiện đại trên thế giới và Việt Nam và đề xuất phương hướng,
giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện có hiệu quả tiến trình xóa bỏ các hình thức
nô lệ hiện đại ở nước ta.
3.2. Nhiệm vụ: Để thực hiện được mục đích nói trên, tác giả đã đưa ra
và giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu, làm rõ lý luận về các hình thức nô lệ hiện đại tập trung
vào các hình thức nổi cộm nhất đó là buôn bán người, lao động cưỡng bức,
lao động trẻ em;
- Tổng hợp, phân tích khuôn khổ pháp luật nhân quyền quốc tế về
các hình thức nô lệ hiện đại và những thách thức của chế độ hiện đại với
việc bảo đảm quyền con người;
- Đánh giá thực trạng diễn biến của một số hình thức nô lệ hiện đại
tại Việt Nam; trên cơ sở đó rút ra nguyên nhân của những bất cập trong
việc xóa bỏ chúng.
- Tổng hợp, phân tích quan điểm, chính sách, pháp luật liên quan đến
một số hình thức nô lệ hiện đại ở Việt Nam;
- Kiến nghị, đề xuất một số giải pháp ngăn chặn và xóa bỏ các hình
thức nô lệ hiện đại ở Việt Nam.
4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
- Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác Lê Nin, quan điểm, đánh giá của
cộng đồng quốc tế; đường lối, chính sách pháp luật của Nhà nước ta liên
quan đến việc xóa bỏ các hình thức nô lệ hiện đại
- Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Phân tích – tổng hợp,
so sánh, đánh giá để làm sáng tỏ những vấn đề liên quan. 5. Những nét mới của luận văn
- Phân tích, làm rõ nhận thức lý luận về các hình thức nô lệ hiện đại –
vấn đề còn nhiều mới mẻ ở Việt Nam
- Góp phần làm rõ thực trạng, tính tương thích của pháp luật Việt Nam
và pháp luật quốc tế về các hình thức nô lệ hiện đại.
- Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu, phân tích, đánh giá, luận văn
cũng đưa ra những giải pháp, kiến nghị nhằm xóa bỏ các hình thức nô lệ
hiện đại ở nước ta.
6. Kết quả nghiên cứu và ý nghĩa của luận văn
Kết quả nghiên cứu của Luận văn sẽ góp phần cung cấp những tri thức
khoa học cơ bản mang tính lý luận về các hình thức nô lệ hiện đại; giúp người
đọc nhận thức đầy đủ và toàn diện về khuôn khổ pháp lý quốc tế và Việt Nam
trong lĩnh vực này.
Luận văn cũng nêu lên những thực trạng của các hình thức nô lệ hiện
đại trên thế giới và ở Việt Nam; từ đó nêu ra một số giải pháp cơ bản để ngăn
chặn và xóa bỏ chúng.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
kết cấu gồm 3 chương như sau:
- Chương 1: Một số vấn đề chung về các hình thức nô lệ hiện đại
- Chương 2. Các hình thức nô lệ hiện đại và việc bảo đảm quyền con người
- Chương 3. Ngăn chặn và xóa bỏ các hình thức nô lệ hiện đại ở Việt Nam