Luận Văn Các biện pháp tạo hứng thú cho học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Việt ở tiểu học

1. Lí do chọn đề tài
1.1. Tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập là nhiệm vụ
chung đặt ra cho các thầy cô giáo, nhà giáo dục ở nước ta cũng như mọi
quốc gia trên thế giới.
1.2. Tạo hứng thú học tập cho học sinh Tiểu học có ý nghĩa rất quan
trọng bởi đây là bậc học đầu tiên của cuộc đời học sinh, có vai trò đặt
nền móng cho các bậc học sau này.
1.3. Thực trạng dạy và học tiếng Việt ở trường Tiểu học hiện nay chưa
tạo được không khí học tập hào hứng, chưa làm cho việc học tiếng Việt của
học sinh trở thành niềm vui, chưa thực sự đạt được hiệu quả như mong
muốn, trong khi môn Tiếng Việt là môn học trung tâm ở trường Tiểu học.
1.4. Hiện nay, ở Việt Nam, chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên
sâu về vấn đề tạo hứng thú học tập tiếng Việt cho học sinh phổ thông nói
chung, học sinh Tiểu học nói riêng.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu hứng thú học tập tiếng Việt
2.1. Những tài liệu gián tiếp bàn về hứng thú học tập tiếng Việt
ý tưởng tìm tòi các biện pháp dạy học tiếng Việt sao cho hay, cho vui đã
được nhiều nhà giáo dục thể hiện qua một số cuốn sách tham khảo mặc dù
sách không bàn đến bất kì một vấn đề lí thuyết nào về dạy học hứng thú. Ví
dụ: Những bài tập tiếng Việt lí thú (Trương Đức Thành chủ biên), Chuyện
vui chữ nghĩa (Nguyễn Văn Tứ), Tiếng Việt lí thú Trịnh Mạnh), Vui học
Tiếng Việt (Trần Mạnh Hưởng), Trò chơi học tập Tiếng Việt ở Tiểu học
(Trần Mạnh Hưởng, Lê Phương Nga, Nguyễn Thị Hạnh), . Các cuốn sách
này dẫn người dạy, người học tới kết luận: Có thể dạy học tiếng Việt hứng
thú nếu biết sử dụng nguồn ngữ liệu và bài tập hấp dẫn, nếu biết tổ chức học
tập theo tinh thần “Học vui - vui học”, “Học mà chơi - chơi mà học”.
2.2. Những tài liệu trực tiếp bàn về hứng thú học tập tiếng Việt
Vấn đề tạo hứng thú học tập tiếng Việt cho HS cũng được đề cập trực
tiếp trong một số tài liệu tham khảo, giáo trình, chuyên đề giảng dạy hay
tạp chí. Trong số đó phải kể đến bài “Bồi dưỡng hứng thú của học sinh đối
5
với môn Tiếng Việt” (Lê Xuân Thại), bài “Để có thành công của học sinh
trong giờ học tiếng Việt những ngày đầu đến trường” (Lê Phương Nga), .
Các tài liệu tham khảo đã đề cập đến biện pháp tạo hứng thú học tập
tiếng Việt cho HS Tiểu học nhưng chưa hệ thống, chưa hoàn chỉnh, và đặc
biệt là chưa chỉ ra cách thức cụ thể giúp GV hiện thực hoá các biện pháp
vào bài dạy.
3. Giả thuyết khoa học
Có thể tạo được hứng thú học tập tiếng Việt cho HS Tiểu học bằng
cách khai thác triệt để tính thiết thực, hấp dẫn của nội dung dạy học, sử
dụng đa dạng, linh hoạt các phương pháp, phương tiện dạy học tích cực và
nhận xét - đánh giá đảm bảo công bằng, nhấn mạnh mặt thành công. Khi
HS đã có hứng thú học tập thì hiệu quả dạy học tiếng Việt sẽ được nâng cao.
4. Mục đích và nhiệm vụ
Luận án có mục đích tìm ra các biện pháp tạo hứng thú học tập tiếng
Việt cho HS Tiểu học, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Việt ở
bậc học này. Để đạt mục đích này, luận án có nhiệm vụ xác lập cơ sở khoa
học của việc tạo hứng thú học tập tiếng Việt cho HS Tiểu học: phân tích
các điều kiện tạo hứng thú học tập tiếng Việt; khảo sát nội dung sách giáo
khoa Tiếng Việt, xác định nguồn kích thích hứng thú học tập tiếng Việt và
phân tích cách thức tác động để mỗi nguồn kích thích đó có khả năng gây
hứng thú tốt nhất cho người học. Sau khi đã đưa ra một danh sách các biện
pháp tạo hứng thú học tập tiếng Việt, luận án kiểm chứng tính thực thi và
hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất thông qua thực nghiệm. .
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án là hứng thú học tập tiếng Việt và
biện pháp tạo hứng thú học tập tiếng Việt cho HS Tiểu học. Vì vậy, mọi
biện pháp kích thích hứng thú học tập mà tác giả nêu ra đều xuất phát từ
việc tìm hiểu HS Tiểu học và nội dung dạy học tiếng Việt ở Tiểu học sau
năm 2000.
5.2. Luận án chỉ nghiên cứu biện pháp tạo hứng thú được thực hiện
ngay trong giờ học chính khoá trên lớp và tập trung phân tích các biện
pháp tạo hứng thú học tập tiếng Việt trên bình diện nội dung.
6. Phương pháp nghiên cứu
6
Đề tài được thực hiện bằng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu: tổng
kết kinh nghiệm, quan sát, điều tra viết, phỏng vấn - trò chuyện, thực
nghiệm và nghiên cứu sản phẩm (giáo án của GV và bài kiểm tra của HS) .
7. Dự kiến những đóng góp của đề tài
- Nêu ra một quan niệm về hứng thú (theo tác giả là đúng đắn nhất) làm
chỗ dựa để triển khai vấn đề hứng thú trong dạy học môn Tiếng Việt.
- Phân tích các điều kiện cơ bản của việc tạo hứng thú học tập tiếng
Việt cho HS dưới góc độ giáo dục học.
- Thể hiện cách thức xây dựng hệ thống biện pháp tạo hứng thú học tập
cho HS dựa theo cấu trúc của quá trình dạy học và bản chất của hứng thú,
điều kiện nảy sinh hứng thú.
- Thiết kế một hệ thống các biện pháp tạo hứng thú học tập tiếng Việt
cho HS Tiểu học, trong đó tập trung nghiên cứu nhóm biện pháp trên bình
diện nội dung dạy học. ở mỗi biện pháp, chỉ dẫn thêm cho GV cách thức
vận dụng vào thực tế dạy học.