Luận Văn Bước đầu nghiên cứu nhân giống in vitro sa nhân tím (Amomum longiligulare T.L.Wu)

MỞ ĐẦU
Cây thuốc Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Việc sử dụng nguồn tài
nguyên quý giá này để phòng ngừa chữa bệnh và nâng cao sức khỏe cho con
người đã có một quá trình lịch sử hàng ngàn năm và ngày càng được chú ý
quan tâm hơn trong xã hội hiện đại.
Công nghệ nuôi cấy mô tế bào thực vật đang phát triển rất mạnh và dần
trở thành một ngành sản xuất mang hiệu quả kinh tế cao. Công nghệ này đã
giúp tạo ra được một số lượng lớn cây trồng đồng nhất trong một thời gian
ngắn, duy trì các tính trạng tốt từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thực chất, nuôi
cấy mô tế bào thực vật là một bước tiến bộ vượt bậc về chất của các phương
pháp nhân giống vô tính cổ điển như giâm cành, chiết, ghép, tách dòng Nói
cách khác, nuôi cấy mô đã biến những phương pháp cổ điển đó thành những
phương thức hoàn toàn mới về chất mà phương pháp cổ điển không thể vượt
qua [10].
Trong những năm gần đây, nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô
đã áp dụng thành công cho nhiều loại cây. Đối với những loại cây trồng có giá
trị thương mại lớn, kỹ thuật nuôi cấy mô đã đem lại những hiệu quả kinh tế
hết sức rõ rệt. Nuôi cấy mô tế bào thực vật là một ngành khoa học có nhiều
triển vọng, được ứng dụng nhiều trong các lĩnh vực kinh tế.
Sa nhân tím (Amomum longiligulare T.L.Wu) thuộc họ Gừng
(Zinggiberaceae) chi Amomum, là một loại dược liệu rất quý, chuyên trị các
bệnh đường ruột, kém tiêu hóa và dung làm gia vị, hương liệu. Sa nhân được
dùng nhiều trong nước và được xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới.
Sa nhân là loại thuốc quý được sử dụng nhiều trong y học phương
Đông, bao gồm cả Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Triều tiên và một số
quốc gia khác. Hạt sa nhân còn được dùng làm gia vị, tinh dầu hạt sa nhân




2
cũng được dùng trong kỹ nghệ mỹ phẩm để sản xuất nước hoa, dầu gội đầu và
xà phòng thơm.
Sa nhân tím phân bố chủ yếu ở vùng Tây Nguyên và một số tỉnh thuộc
khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, là một loại cây ưa bóng và mọc xen giữa
nhiều cây khác. Sa nhân trong tự nhiên phát triển rất mạnh. Mỗi năm cứ đến
vụ người ta lại vào rừng hái quả sa nhân đem di bán. Với giá 8.000 - 10.000
đ/kg quả sa nhân tươi, sau khi phơi là 150.000 - 200.000 đ/kg quả khô thì sau
trồng 2 năm đã cho thu nhập 6 - 8 triệu đồng/ha và những năm tiếp theo còn
cao hơn [15].
Hiện nay, diện tích rừng tự nhiên ngày càng bị thu hẹp do nạn phá
rừng, do triệt hạ rừng tự nhiên để mở rộng diện tích sản xuất nông nghiệp
như: trồng rừng cao su, trồng rừng keo, trồng sắn . đã làm thu hẹp phân bố
của cây sa nhân, làm giảm trầm trọng năng suất, sản lượng hằng năm, ảnh
hưởng nghiêm trọng đến kinh tế và đời sống của hộ gia đình vùng núi.
Trước thực trạng đó nếu chúng ta không kịp thời khoanh vùng, bảo vệ,
trồng mới và có những biện pháp tích cực thì nguồn gen quý giá này cũng dần
bị mất đi.
Nhân giống sa nhân bằng phương pháp nuôi cấy mô sẽ tạo ra được một
sản lượng lớn cây giống sạch bệnh phục vụ cho sản xuất, khắc phục được
những khó khăn trong việc bảo tồn nguồn gen, cung cấp cây giống, giúp cho
người dân chủ động được mùa vụ không phải mất diện tích trồng cũng như
chi phí lưu trữ giống. Xuất phát từ những cơ sở trên, chúng tôi tiến hàh dề tài
: " Bước đầu nghiên cứu nhân giống in vitro sa nhân tím (Amomum
longiligulare T.L.Wu).