Tiến Sĩ Bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất ở Việt Nam

Đề tài luận án: Bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất ở Việt Nam

Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 62.31.01.05

Nghiên cứu sinh: Nguyễn Quỳnh Hoa Mã NCS: NCS31.14PT

Người hướng dẫn: 1. GS.TS. Ngô Thắng Lợi 2. PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Hương

Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân

Những đóng góp mới về học thuật, lý luận

· Với cách tiếp cận mới xem xét đất đai là một yếu tố nguồn lực sản xuất, Luận án đã xác định 2 nội dung gắn với việc phân tích bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất đó là (i) khả năng được sử dụng đất để sản xuất và (ii) việc sử dụng đất sản xuất để thu lợi. Trên cơ sở đó, luận án đã cụ thể hóa nội dung phân tích theo 5 khía cạnh: (1) Khả năng có đất sản xuất; (2) Nguồn gốc đất sản xuất; (3) Được đảm bảo quyền sử dụng đất; (4) Quy mô đất sản xuất sử dụng; (5) Năng suất đất. Trong mỗi khía cạnh, luận án đều đưa ra nội dung và các tiêu chí đánh giá (các nghiên cứu trước chủ yếu xem xét đất với tư cách là tài sản và đánh giá theo 3 khía cạnh, trong đó các khía cạnh đó không được phân nhóm cụ thể theo các nội dung tiếp cận).

· Luận án đã sử dụng cách tiếp cận định lượng với phương pháp thống kê mô tả và mô hình hồi qui dựa trên số liệu thống kê qui mô lớn, mang tính đại diện cho cả nước để đánh giá thực trạng bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất ở Việt Nam (trước đây các nghiên cứu chủ yếu sử dụng phương pháp định tính và phương pháp phân tích thống kê mô tả, hầu như có rất ít nghiên cứu sử dụng mô hình hồi qui kinh tế lượng để phân tích, nếu có cũng chỉ dựa trên số liệu điều tra với giới hạn đối tượng điều tra trong phạm vi nhỏ). Phương pháp này giúp đưa ra bằng chứng khách quan và tin cậy.

· Với phương pháp ước lượng bằng các mô hình hồi quy, luận án đề xuất sử dụng phương pháp hồi quy với thủ tục Heckman 2 bước để đảm bảo tính không chệch và vững của các giá trị ước lượng. Ngoài ra, việc sử dụng mô hình ước lượng phân rã Oaxaca - Blinder giúp luận án có thể giải thích sự khác biệt trong tiếp cận đất sản xuất giữa hộ gia đình chủ hộ nam giới và chủ hộ nữ giới một cách cụ thể và chi tiết hơn.

Những kết luận, đề xuất rút ra từ kết quả nghiên cứu

Từ khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu đã đề xuất, sử dụng nguồn dữ liệu có độ tin cậy cao, luận án đã chỉ ra rằng:

· Trên phạm vi cả nước, trong tiếp cận đất sản xuất thì lợi thế thuộc về các hộ gia đình có chủ hộ là nam giới ở cả 2 nội dung, trong đó bất bình đẳng giới trầm trọng hơn trong các khía cạnh khả năng sử dụng đất sản xuất để thu lợi.

· Xét theo vùng và dân tộc, mức độ bất bình đẳng giới có sự khác biệt. Đặc biệt, luận án đã phát hiện ra một xu hướng “ngược” ở vùng miền núi phía Bắc và nhóm dân tộc thiểu số, khi bất lợi thuộc về các hộ gia đình chủ hộ nam giới trong khía cạnh có đất sản xuất.

· Luận án đã phát hiện 4 nhóm nguyên nhân tác động tới bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất, đó là: (i) cơ chế chính sách (thể chế chính thức); (ii) các yếu tố thuộc về phong tục tập quán, văn hóa, nhận thức (thể chế phi chính thức); (iii) thị trường và (iv) đặc điểm hộ gia đình, trong đó (bằng cả phương pháp thống kê mô tả và mô hình định lượng) luận án khẳng định 3 nhóm yếu tố đầu có tác động lớn và có xu hướng làm gia tăng bất bình đẳng trong tiếp cận đất sản xuất.

· Tương ứng với những phát hiện về các nguyên nhân tác động, luận án đưa ra các gợi ý giải pháp, chính sách để thực hiện bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất tại Việt Nam trong những năm tới, cụ thể: (i) Hoàn thiện thể chế chính thức đảm bảo bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất; (ii) Đổi mới công tác truyền thông nâng cao nhận thức của xã hội đặc biệt là phụ nữ về quyền bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất; (iii) Nâng cao năng lực tự thân của phụ nữ (iv) Tổ chức thực hiện và theo dõi, đánh giá thực hiện các chính sách liên quan đến quyền bình đẳng giới trong tiếp cận đất sản xuất; (v) Thúc đẩy hoạt động của thị trường đất nông nghiệp.