Thạc Sĩ Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài . 1
2. Mục đích nghiên cứu 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3
4. Giả thuyết khoa học 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 4
6. Phạm vi nghiên cứu . 4
7. Phương pháp nghiên cứu . 5
8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài . 6
NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP
THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN
MÔN ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1 Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 7
1.2 Cơ sở lý luận về biện pháp thực hiện chương trình
tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học 9
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài . 9
1.2.1.1 Khái niệm biện pháp.
1.2.1.2 Khái niệm chương trình, chương trình tự chọn 10
1.2.2 Một số vấn đề lý luận cơ bản về chương trình tự chọn
môn Đạo đức ở trường tiểu học .11
1.2.2.1 Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ của môn Đạo đức ở trường tiểu học 14
1.2.2.2 Khái quát về chương trình môn Đạo đức . 18
1.2.2.3 Chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học 20
1.2.3 Một số đặc điểm tâm lý của lứa tuổi của học sinh tiểu học 23
Tiểu kết chương 1 26
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG VỀ VIỆC THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH
TỰ CHỌN MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
TỈNH THÁI NGUYÊN
2.1 Vài nét về các trường tiểu học được khảo sát 7
2.2. Mục đích và nội dung khảo sát .27
2.3. Kết quả khảo sát về việc thực hiện chương trình tự chọn
môn đạo đức tại một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên 28
Tiểu Kết chương 2 . 67
CHƯƠNG 3
BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN
MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
3.1 Một số nguyên tắc và cơ sở pháp lý để xây dựng biện pháp 68
3.2 Một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức
ở nhà trường tiểu học . 72
3.3 Khảo nghịêm ý kiến giáo viên về tính khả thi của các biện pháp
thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học . 93
Tiểu kết chương 3 97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO .103
PHỤ LỤC 116

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bước vào thế kỷ XXI, con người cùng với sự phát triển nhanh chóng
của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội – nhân văn và sự phát triển về mọi
mặt trong xã hội ta nói chung, đòi hỏi ngành giáo dục phải tạo ra sự thích ứng
của con người với sự phát triển đó là vô cùng cần thiết, đó chính là sự thích
nghi của con người với môi trường xung quanh, là câu trả lời cho quan điểm
về việc học: Học để biết, học để làm việc, học để tự khẳng định mình, học để
cùng chung sống.
Bên cạnh đó, yêu cầu đặt ra đối với nền giáo dục nước ta là đào tạo
con người để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Làm sao phải chuẩn bị nhân lực phát triển tốt cả về đức lẫn tài để xây dựng
đất nước, phấn đấu đến năm 2020 nước ta có bản trở thành một nước công
nghiệp, vì thế đất nước ta rất cần những thế hệ có đủ tài và đức để hoàn thành
công cuộc đổi mới này.
Đạo đức là cái “gốc” của mỗi con người , vì vậy giáo dục đạo đức là
việc làm rất quan trọng và cần thiết trong việc hình thành nhân cách toàn
diện.” Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì
làm việc gì cũng khó “(Hồ Chí Minh).
Bởi vậy trong nhà trường song song với việc truyền thụ cho các em
học sinh hệ thống tri thức kỹ năng của nhân loại cần đặt vấ n đề giáo dục đạo
đức lên hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho con người là một việc làm vô cùng
quan trọng và cấp thiết. Giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ, đặc biệt đối với học
sinh tiểu học – bậc học đầu tiên cung cấp cho các em những tri thức kỹ năng
cơ bản và nền tảng để các em tiếp tục hoàn thiện và phát triển nhân cách ở
các bậc học tiếp theo.
Ở bậc tiểu học hành vi đạo đức của học sinh được hình thành qua con
đường cơ bản và quan trọng nhất đó là con đường dạy học các môn học trong
đó có môn Đạo đức. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục đạo đức cho
học sinh tiểu học giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Mục đích giáo dục của bậc
tiểu học là giúp cho các em có những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực
hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi tro ng các mối quan hệ của
các em, từng bước hình thành kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản
thân và những người xung quanh theo chuẩn mực đã học, kỹ năng lựa chọn
và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống từ
đơn giản đến phức tạp của đời sống hàng ngày, từng bước hình thành thái độ
tự trọng, tự tin, yêu thương và tôn trọng con người.
Với vai trò quan trọng như vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu
học giữ vị trí quan trọng hàng đầu. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học
được thực hiện thông qua việc dạy học môn đạo đức từ lớp 1 cho tới lớp 5 .
Với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học thì dạy đạo đức cho
các em không chỉ là thuyết giảng các bài học đạo đức ở trên lớp, Bộ Giáo dục
& Đào tạo dành thời lượng ba tiết trên năm để giáo viên tổ chức tiết học tự
chọn giúp học sinh có cơ hội được tiếp xúc với thực tiễn, đời sống xã hội để
các em củng cố lại những kiến thức đã học, thực hành những nội dung đó
trong thực tế cuộc sống một cách linh hoạt và sáng tạo, giúp các em tìm hiểu
thêm về nhà trường và địa phương mình, tạo điều kiện để học sinh hình
thành, củng cố ý thức, tình cảm, hành vi và thói quen hành vi.
Tuy nhiên việc dạy học chương trình tự chọn môn đạo đức trong các
trường tiểu học hiện nay chưa được thực hiên một cách nghiêm túc, quá trình
thực hiện chương trình còn gặp nhiều khó khăn và trở ngại. Điều này khiến
cho hiệu quả của việc thực hiện chương trình chưa cao, ảnh hưởng tới chất
lượng học tập môn Đạo đức nói riêng và quá trình giáo dục đạo đức cho các
em học sinh tiểu học nói chung.
Chính vì những lý do trên, chúng tôi đã chọn vấn đề “biện pháp thực
hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở trường tiểu học tỉnh Thái
Nguyên” . Nghiên cứu đề tài này chúng tôi mong muốn sẽ tìm hiểu được thực
trạng thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở các trường tiểu học tỉnh
Thái Nguyên, từ đó tìm ra những thuận lợi và khó khăn gặp phải trong việc
thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở trường tiểu học, dựa trên cơ sở
đó đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức ở
nhà trường tiểu học để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Tên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về việc thực hiện chương
trình tự chọn môn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên,
đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn mô n
đạo đức ở các trường tiểu học hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học môn Đạo đức trong nhà trường tiểu học .
3.2 Đối tượng nghiên cứu:
Biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà
trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học
Quá trình thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức ở các trường
tiểu học thuộc tỉnh Thá i Nguyên còn có những hạn chế nhất định. Nếu đề
xuất được những biện pháp phù hợp, có tính khoa học thì hiệu quả dạy học
môn học này sẽ được nâng cao.
5.Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài này tập trung giải quyết ba nhiệm vụ chính sau:
5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận để làm rõ những vấn đề có liên quan đến
việc thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học,
đặc biệt là những yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả thực hiện chương trình tự
chọn môn đạo đức.
5.2 Phát hiện và đánh giá thực trạng về việc thực hiện chương trình tự
chọn môn đạo đức ở một số trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên thông
qua việc điều tra, khảo sát các đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, học si nh
tiểu học.
5.3 Đề xuất một số biện pháp thực hiện chương trình tự chọn môn
đạo đức ở nhà trường tiểu học thuộc tỉnh Thái Nguyên, nhằm nâng cao hiệu
quả thực hiện chương trình tự chọn nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục
đạo đức cho học sinh nói chung.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1 Về nội dung nghiên cứu
Đề tài đi sâu khảo sát thực trạng về nhận thức và việc tổ chức thực
hiện chương trình tự chọn môn đạo đức trong nhà trường tiểu học thuộc
tỉnh Thái Nguyên, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường
hiệu quả của việc thực hiện chương trình tự chọn đối với môn học này
trong nhà trường.
6.2 Về khách thể điều tra.
Đề tài điều tra 300 học sinh tiểu học,120 cán bộ quản lý và các giáo
viên giảng dạy trong nhà trường tiểu học ( Trường tiểu học Đội Cấn- TP Thái
Nguyên, trường tiểu học Chiến Thắng - Đồng Hỷ - Thái Nguyên, trường tiểu
học Nguyễn Viết Xuân – TP Thái Nguyên, trường tiểu học Giang Tiên – Phú
Lương – Thái Nguyên )
7. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng phối hợp các
phương pháp nghiên cứu sau:
7.1 Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng các phưong pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ
thống hoá,các tài liệu lý luận có liên quan đến việc dạy học môn đạo đức
trong nhà trường tiểu học .
7.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 Phương pháp quan sát:
Tiến hành quan sát một số giáo án và một số giờ dạy tự chọn môn
đạo đức của giáo viên các trường tiểu học tỉnh Thái Nguyên nhằm thu thập
thông tin cho đề tài.
 Phương pháp đàm thoại
Trực tiếp trao đổi đối với các cán bộ quản lý và giáo viên giảng dạy
trong nhà trường, trò chuyện với các em học sinh lớp 1,lớp 2, lớp 3 để tìm
hiểu về nhận thức, thực trạng thực hiện chương trình tự chọn môn đạo đức
trong nhà trường tiểu học.
 Phương pháp điều tra viết:
Điều tra giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh tiểu học để thu thập
những số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
* Soạn hai bộ phiếu khảo sát:
Mẫu 1: Dành cho đối tượng là giáo viên tiểu học.
Mẫu 2: Đối tượng khảo sát là học sinh các trường tiểu học .
 Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Gặp các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, các giáo viên giảng dạy
có kinh nghiệm, các nhà quản lý xin ý kiến trao đổi về những vấn đề có liên
quan đến việc nghiên cứu và hoàn thành đề tài.
7.3 Phương pháp toán học:
Sử dụng các phương pháp toán học thống kê để xử lý số liệu điều tra
đã thu được.
8. Những đóng góp mới và ý nghĩa của đề tài.
8.1 Những đóng góp mới
- Đề tài góp phần làm sáng tỏ thực trạng về việc thực hiện
chương trình tự chọn môn đạo đức ở một số nhà trường tiểu học thuộc
tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả của việc dạy
học môn học này ở chương trình tự chọn.
8.2 Ý nghĩa của đề tài.
Góp phần hỗ trợ giáo viên trong dạy học môn Đạo đức, nhằm thực hiện
tốt mục tiêu môn học.

NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP
THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH TỰ CHỌN
MÔN ĐẠO ĐỨC TRONG NHÀ TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1 Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề.
Đạo đức là một hiện tượng xã hội , xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu
tiên khi xã hội loài người mới hình thành. Đạo đức ra đời, phát triển cùng quá
trình biến đổi kinh tế xã hội và sự tiến bộ về văn hoá vật chất, tinh thần của
con người. Bởi vậy mục đích, nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức cho
con người luôn có sự biến đổi để thích ứng được với sự thay đổi của thời đại.
Đạo đức trong quan niệm của Hồ Chí Minh được coi như “cái gốc”
của cây, “cái nguồn” của sông. Hồ Chí Minh - một trong những nhà tư tưởng,
nhà lãnh đạo cách mạng quan tâm nhiều đến vấn đề giáo d ục, đặc biệt là giáo
dục đạo đức và có nhiều cống hiến đối với việc phát triển những tư tưởng đạo
đức mới. Ngay từ những ngày đầu lập nước, dù bộn bề công việc, Người vẫn
đặc biệt chú ý đến mục tiêu của giáo dục. Người nhấn mạnh: một dân tộc dốt
là một dân tộc yếu. Người coi dốt cũng là một thứ giặc, cùng với giặc đói và
giặc ngoại xâm. Cho nên, để làm cách mạng, mà trước hết là để diệt giặc dốt,
thì cần phải học. Người khẳng định, “học để sửa chữa tư tưởng, hăng hái theo
cách mạng, học để tu dưỡng đạo đức cách mạng; học để tin tưởng vào đoàn
thể; học để hành” . Trên cơ sở đó, Hồ Chí Minh đã sáng lập ra một hệ thống
giáo dục xã hội hoàn toàn mới về chất. Hệ thống đó lấy toàn dân làm đối
tượng, kết hợp giáo dục gia đình với giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội.
Tính khoa học kết hợp với tính nhân đạo là nét nổi bật trong tư tưởng Hồ Chí
Minh về một hệ thống giáo dục mới, trong đó có giáo dục đạo đức.
Có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề dạy học môn đạo đức
trong nhà trường tiểu học:
Tác giả Nguyễn Hữu Hợp với nhiều công trình nghiên cứu về môn
đạo đức ở tiểu học: “Giáo dục dân số lồng ghép trong môn Đạo đức” - Luận
văn thạc sĩ - trường Đại học sư phạm Hà Nội; “ Giáo dục dân số cho học
sinh tiểu học lớp 4 lớp 5 thông qua môn Đạo đức” – Luận án tiến sỹ - Viện
Khoa học giáo dục; “ Một số cơ sở lý luận về việc đổi mới dạy học môn Đạo
đức ở tiểu học chương trình 2000” - Tạp chí Nghiên cứu giáo dục chuyên đề
tháng 8/2003; “ Đổi mới nội dung dạy học môn Đạo đức ở lớp 3 qua rèn
luyện hành vi đạo đức cho học sinh”- Tạp chí Giáo dục số 85- chuyên đề lớp
3, lớp 8- 2004.
Tác giả Đặng Vũ Hoạt với nhiều nghiên cứu về việc giảng dạy môn
Đạo đức ở tiểu học, có thể kể tới một số công trình như: “ Giáo dục giá trị
nhân văn và giáo dục quốc tế qua môn Đạo đức và Giáo dục công dân cho
học sinh”- Viện Khoa học giáo dục - 1990; “ Phương pháp dạy học Đạo đức
ở tiểu học” Đặng Vũ Hoạt- Nguyễn Hữu Hợp.
Tác giả Lưu Thu Thuỷ với các công trình nghiên cứu: “ Quy trình rèn
luyện hành vi giao tiếp có văn hoá với ban cùng lứa tuổi cho học sinh tiểu
học” – Luận án phó tiến sỹ- Viện khoa học giáo dục; “ Những vấn đề dạy học
theo chương trình môn Đạo đức lớp 3” – Chuyên đề giáo dục Đạo đức tiểu
học 9/2004.
Thực hiện chương trình tự chọn môn Đạo đức là một nội dung quan
trọng của giáo dục đạo đức cho học sinh nói chung và giáo dục đạo đức trong
nhà trường nói riêng. Dù đã có rất nhiều các công trình khoa học nghiên cứu
về bộ môn Đạo đức ở tiểu học, nhưng hầu hết đều hướng vào nghiên cứu các
biện pháp quản lý nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trong
nhà trường, đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học, giáo dục

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Thị Bừng, Tâm lý học ứng xử - NXBĐHQG Hà Nội
2. Phạm Minh Hạc ( 2000) Tâm lý học Vưgôxki. NXB Giáo dục.
3. Nguyễn Hữu Hợp, Chuyên đề giáo dục đạo đức cho học sinh ,dùng cho
học viên cao học- Trường ĐHSP Hà Nội.
4. Nguyễn Hữu Hợp, Một số cơ sở lý luận của việc đổi mới dạy học môn
Đạo đức ở tiểu học chương trình 2000 - Tạp chí NCGD chuyên đề
tháng 8/ 2003 .
5. Nguyễn Hữu Hợp, Đổi mới nội dung dạy học môn Đạo đức lớp 3 qua rèn
luyện hành vi đạo đức cho học sinh - Tạp chí GD số 85- chuyên đề lớp 3,
lớp 8- 2004
6. Nguyễn Hữu Hợp – Lưu Thu Thuỷ( 2004), Những vấn đề dạy học theo
chương trình môn Đạo đức lớp 3, chuyên đề giáo dục tiểu học.
7. Nguyễn Hữu Hợp- Đặng Vũ Hoạt (2003), Phương pháp dạy học Đạo đức
ở tiểu học, NXB ĐHSP.
8. Bùi Văn Huệ (1997), Tâm lý học tiểu học, NXBGD.
9. Chủ tịch Hồ Chí Minh và sự nghiệp giáo dục( 1980), NXB Sự Thật.
10. Nguyễn Sinh Huy - Nguyễn Văn Lê (1997), Giáo dục học đại cương,
NXBGD.
11. Hà Nhật Thăng (1997), Tổ chức hoạt động giáo dục, NXBGD.
12. Hoàng Đạo Thuý (1944), Nghề thầy- Làm cha, làm mẹ, làm thầy, NXB
Thời Đại.
13. Luật giáo dục(1998), NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội.
14. Hồ Chí Minh (1992), Bàn về giáo dục, NXBGD Hà Nội.
15. Hồ Chí Minh (1983), Về đạo đức, NXB Chính trị Quốc Gia Hà Nội.
16. Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt (1987), Giáo dục học tập 1, NXBGD.
17. Thái Duy Tuyên (1998), Những vấn đề cơ bản của giáo dục hiện đại,
NXBGD Hà Nội
18. Phạm Tùng Thanh(1993 ), Vấn đề nâng cao giáo dục đạo đức cho học sinh
hiện nay, Tập san số 3.
19. Đặng Vũ Hoạt (1990), Giáo dục giá trị nhân văn và giáo dục quốc tế qua
môn Đạo đứcvà giáo dục công dân cho học sinh, Viện Khoa học giáo dục.
20. Nguyễn Sinh Huy – Lê Thạc Cán - Nguyễn Văn Thàng (1999), Tâ m lý
học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, NXB ĐHQG Hà Nội.
21. Phạm Hồng Quang, Ứng dụng một số biện pháp tổ chức học tập ngoài giờ
lên lớp cho học sinh dân tộc nội trú, Luận án PTS.
22. Thái Duy Tuyên (2001), Giáo dục học hiện đại, NXB ĐHQG Hà Nội.
23. Hà Nhật Thăng - Nguyễn Phương Lan (2006) , Đạo đức và phương pháp
giáo dục đạo đức ở tiểu học, NXB Giáo dục
24. Văn kiện Đại hội Đảng IX (2001) . NXB Chính trị Quốc gia.
25. Từ điển tiếng Việt (1992), Trung tâm từ điển ngôn ngữ- HN- VN
26. Sách giáo khoa môn Đạo đức lớp 1,2,3,4,5, Chương trình 2000, NXB
Giáo dục.
27. Sách bài tập môn Đạo đức lớp 1,2,3,4,5, Chương trình 2000, NXB Giáo dục.
28. Sách giáo viên môn Đạo đức lớp 1,2,3,4,5, chương trình 2000, NXB
Giáo dục.