Thạc Sĩ Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông hòn gai tỉnh quảng ninh

Luận văn thạc sĩ
Đề tài: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÒN GAI TỈNH QUẢNG NINH

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU Trang
1. Lý do chọn đề tài . 1
2. Mục đích nghiên cứu . 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu . 3
4. Giả thuyết khoa học của đề tài 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
6. Phạm vi nghiên cứu đề tài 4
7. Phương pháp nghiên cứu . 4
8. Cấu trúc của luận văn 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG . 5
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu . 5
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 7
1.3. Trường Trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân . 13
1.4. Đặc trưng của hoạt động dạy học 15
1.5. Nội dung quản lý hoạt động dạy học . 20
1.6. Chương trình sách giáo khoa mới ở cấp Trung học phổ
thông đặt ra yêu cầu đổi mới công tác quản lý nhà trường 23
Tiểu kết chương 1 26
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÒN GAI,
TỈNH QUẢNG NINH . 27
2.1. Khái quát về tỉnh Quảng Ninh 27
2.2. Tiến trình phát triển của trường Trung học phổ thông Hòn Gai, tỉnh
Quảng Ninh 29
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường trường Trung học phổ thông
Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh 30
2.3.1. Những vấn đề chung về quản lý giáo viên, quản lý học sinh 31
2.3.2. Thực trạng về công tác quản lý giáo viên . 32
2.3.3. Thực trạng về công tác quản lý giáo viên chủ nhiệm 47
2.3.4. Thực trạng về công tác quản lý tổ chuyên môn 48
2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh 49
2.3.6. Thực trạng quản lý, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học 51
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường
phổ thông Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh 53
2.4.1. Ưu điểm . 53
2.4.2. Những nhược điểm, hạn chế 54
2.4.3. Nguyên nhân của những thiếu sót, hạn chế 55
Tiểu kết chương 2 55
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG HÒN GAI, TỈNH QUẢNG NINH . 57
3.1. Nguyên tắc xác lập biện pháp . 57
3.1.1. Tính kế thừa . 57
3.1.2. Tính thực tiễn . 57
3.1.3. Tính đồng bộ 58
3.1.4. Tính hiệu quả . 58
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học phổ
thông Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh . 58
3.2.1. Thực hiện tốt các chủ trương đổi mới giáo dục, chú ý thực hiện tốt
chủ trương phân ban của Bộ Giáo dục và Đào tạo 59
3.2.2. Đổi mới việc thực hiện phương pháp dạy của thầy, tạo cho thầy
động lực dạy học đúng đắn . 63
3.2.3. Thúc đẩy động viên học trò có ý chí tự học, biết cải tiến phương
pháp học tập, có động cơ học tập đúng đắn . 69
3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất và các nguồn lực tài chính hỗ trợ cho việc
dạy của thầy và việc học của trò . 77
3.2.5. Củng cố, hoàn thiện tổ chức quản lý chuyên môn . 81
3.2.6. Thường xuyên kiểm tra đánh giá việc dạy của thầy và việc học của
trò, kịp thời biểu dương gương tốt, chấn chỉnh hiện tượng chưa tốt . 85
3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp . 92
3.4. Khảo nghiệm sự nhận thức về tính cấp thiết và khả thi của
các biện pháp đề xuất 93
Tiểu kết chương 3 97
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 99
1. Kết luận . 99
2. Khuyến nghị 100

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bước sang thế kỉ XXI - thế kỷ của khoa học công nghệ - động lực của sự
phát triển kinh tế - xã hội, tri thức và thông tin trở thành yếu tố hàng đầu và là
nguồn tài nguyên có giá trị nhất. Các nước trên thế giới kể cả các nước phát triển
cũng như các nước đang phát triển đều coi Giáo dục và Đào tạo là nhân tố quyết
định sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia.
Xác định vị trí và tầm quan trọng của Giáo dục và Đào tạo đối với sự phát
triển của đất nước, trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã khẳng
định: “Cùng với khoa học và công nghệ, Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu
nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX tiếp tục
khẳng định: “Phát triển Giáo dục và Đào tạo là điều kiện để phát huy nguồn lực con
người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”,
đồng thời đề ra nhiệm vụ: “ Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi
mới nội dung, phương pháp dạy học và hệ thống trường lớp, hệ thống quản lý giáo
dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá giáo dục”.
Đảng ta cũng nhấn mạnh: “Phải chăm lo đến nguồn lực con người, chuẩn bị
lớp người lao động, có những phẩm chất và năng lực, đá p ứng đòi hỏi của giai đoạn
mới, việc này cần được bắt đầu từ giáo dục phổ thông”.
Trong hệ thống giáo dục nói chung, giáo dục phổ thông nói riêng có một vị
trí hết sức quan trọng: “Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức trí tuệ, thể
chất, thẩm mỹ, các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động
sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư
cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học ở những bậc cao
hơn hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc”.
Trong những năm qua, Giáo dục và Đào tạo cả nước nói chung đã đạt được
những thành tựu nhất định. Tuy nhiên chất lượng đào tạo vẫn chưa đáp ứng được
những yêu cầu của đất nước trong giai đoạn đổi mới. Một trong những nguyên nhân
đó đã được Hội nghị Trung ương lần 2 khoá VIII chỉ ra:
“Công tác quản lý Giáo dục và Đào tạo còn những mặt yếu kém bất cập”.
Hội nghị Trung ương lần thứ 6 khoá VIII khẳng định thêm: “Năng lực quản lý nhà
nước về giáo dục còn bộc lộ nhiều yếu kém, lúng túng trước những yêu cầu mới,
thiếu tầm nhìn và giải pháp chiến lược, nặng nề về đối phó vụ việc. Đội ngũ cán bộ
quản lý còn nhiều bất cập, tư duy và phương thức quản lý giáo dục còn chịu ảnh
hưởng của cơ chế hành chính, bao cấp”.
Vì vậy, để khắc phục yếu kém thì một trong những biện pháp chủ yếu là:
“Đổi mới quản lý nhà nước về giáo dục, xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản
lý giáo dục một cách toàn diện”.
Hơn lúc nào hết, những người làm công tác quản lý giáo dục hiện nay cần
thường xuyên học hỏi, nâng cao trình độ và nghiệp vụ quản lý, cải tiến biện pháp
quản lý một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện cụ thể của đơn vị mình
sao cho đạt được mục tiêu của nhà trường một cách hiệu quả nhất.
Trong hoạt động quản lý của nhà trường thì quản lý hoạt động dạy và học là
nền tảng, là then chốt, có tính chất quyết định chất lượng giáo dục toàn diện của nhà
trường. Trong bối cảnh hiện nay, đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới trên nhiều
phương diện: chương trình SGK, phương pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu phân
ban, dạy học tự chọn, đổi mới hình thức thi cử Hơn nữa toàn ngành đang thực
hiện cuộc vận động “Hai không”, hưởng ứng phong trào xây dựng “Trường học
thân thiện, HS tích cực”, “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương tự học và sáng tạo”
thì việc quản lý HĐDH càng phải nâng tầm lên nhiều.
Trường THPT Hòn Gai là trường trung tâm của tỉnh Quảng Ninh. Chất
lượng tuyển sinh của nhà trường đứng vị trí tốp đầu. Tỷ lệ thi đỗ vào các trường Đại
hoc, Cao đẳng trong những năm gần đây từ 70% đến 80%. Năm 2009 trường là đơn
vị dẫn đầu khối THPT trong tỉnh và dẫn đầu khối THPT của 15 tỉnh phía Bắc. Thành
tích nhà trường đạt được trong những năm qua đã khẳng định vai trò rất lớn của công
tác quản lý mà trọng tâm là quản lý dạy học. Tuy nhiên với một trường tầm cỡ được
tỉnh, ngành giáo dục hết sức quan tâm và đặt nhiều hy vọng, hơn nữa thời điểm hiện
nay, nhà trường đang thực hiện đề án thí điểm: “Trường THPT công lập cung ứng dịch
vụ giáo dục chất lượng cao với cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm
vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính” - một đề án hết sức mới mẻ được xã hội
quan tâm, hơn bao giờ hết vấn đề quản lý nhà trường, quản lý dạy học phải có nét đột
phá mới để nhà trường thực sự là “chất lượng cao”, tạo niềm tin trong nhân dân.
Vì những lý do trên, tác giả chọn hướng nghiên cứu với tên đề tài: “Biện pháp
quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất biện pháp quản lý HĐDH
nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động quản lý HĐDH tại trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý HĐDH tại trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
HĐDH tại trường THPT Hòn Gai đã có một số tiến bộ. Tuy nhiên còn có sự
bất cập: Vấn đề lựa chọn ban học còn lúng túng, việc thực hiện ĐMPP dạy học vẫn
mang nặng tính hình thức, nhiều thầy cô dạy lâu năm vẫn có lối mòn của phương
pháp dạy cũ, khu thí nghiệm thực hành chưa đủ cho các bộ môn, việc thực hành
đồng loạt còn khó khăn, công tác kiểm tra đánh giá chưa thật sự là đòn bẩy để nâng
cao chất lượng dạy học
Nếu đề xuất và triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý HĐDH nhằm vào sự
khắc phục các bất cập trên thì chất lượng hoạt động này tại trường THPT Hòn Gai,
tỉnh Quảng Ninh sẽ được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục trong
giai đoạn hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận quản lý HĐDH ở Trường THPT.
- Đánh giá thực trạng quản lý HĐDH ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh
Quảng Ninh.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học của
trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
6. Phạm vi nghiên cứu
Trọng tâm của luận văn là nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐDH nhằm
nâng cao chất lượng HĐDH tại trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống
hoá, khái quát hoá các tài liệu để xây dựng khung lý thuyết và các khái niệm công
cụ làm luận cứ lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết các kinh nghiệm quản lý
HĐDH tại trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập thông tin từ đội ngũ CBQL
và đội ngũ GV của trường THPT Hòn Gai về thực trạng các biện pháp quản lý
HĐDH. Phương pháp này cũng được sử dụng để đánh giá các giải pháp được đề xuất.
- Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin về thực trạng quản lý HĐDH tại
trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.
7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin
- Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình tiến hành luận văn chúng tôi
thường xuyên xin ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan đế vấn đề nghiên cứu
của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, tác giả có thể điều chỉnh các nhận định, đề xuất
các phương pháp được sử dụng trong quá trình xử lý các thông tin, xử lý các kết quả
điều tra, kết quả khảo nghiệm.
- Phương pháp khảo nghiệm: Chứng minh tính khả thi của các giải pháp
được đưa ra trong luận văn.
8. Cấu trúc luận văn
- Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục,
luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT Hòn Gai,
tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT Hòn Gai,
tỉnh Quảng Ninh.

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Quản lý giáo dục, quản lý nhà trường là những vấn đề được nhiều nhà nghiên
cứu trong và ngoài nước hết sức quan tâm. Việc chú trọng tới các biện pháp quản lý
nhằm nâng cao hiệu quả HĐDH trong nhà trường luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng.
Từ thời cổ đại, một triết gia nổi tiếng, một nhà giáo dục lỗi lạc của Trung Quốc là
Khổng Tử (551- 479 TCN) đã cho rằng: Đất nước muốn phồn vinh, yên bình và thịnh
vượng thì người quản lý cần chú trọng đến ba yếu tố là Thứ (dân đông), Phú (dân
giàu), Giáo (dân được giáo dục). Khổng Tử cho rằng giáo dục là một thành tố không
thể thiếu được của mỗi dân tộc, của mỗi quốc gia. Ông cho rằng việc giáo dục là cần
thiết cho mỗi người “Hữu giáo vô loại”. Về phương pháp giáo dục ông coi trọng việc
tự học, tự rèn luyện, tu thân, phát huy mặt tích cực, sáng tạo, năng lực nội sinh, dạy
học sát đối tượng, cá biệt hoá đối tượng. Kết hợp học với thực hành, lý thuyết với
thực tiễn, phát triển động cơ học tập đúng đắn, tạo hứng thú và ý chí quyết tâm của
người học. Đến nay, phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn còn nguyên giá trị, là
bài học lớn cho các nhà trường trong công tác Giáo dục và Đào tạo của mình.
Từ cuối thế kỷ XIV, khi mà chủ nghĩa Tư Bản bất đầu xuất hiện, vấn đề dạy
học và quản lý dạy học đã được nhiều nhà giáo dục thật sự quan tâm. Nổi bật là các
công trình nghiên cứu của các tác giả Cômenxki, V.A.Xukhômlinxki, P.V.Zimin,
M.I.Kônđakôp, N.I.Xaxerđatôp, Zakharôp. Cômenxki đưa ra nguyên tắc dạy học như
nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính
hệ thống . Qua đó thể hiện gián tiếp rằng hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng
người dạy trong việc vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc dạy học. Về việc chỉ đạo
quá trình dạy học, Xukhômlinxki rất coi trọng bồi dưỡng đội ngũ GV, dự giờ - phân
tích gìờ dạy, giúp đỡ cá biệt GV để nâng cao tay nghề, hoàn thiện nghệ thuật sư
phạm. Xukhômlinxki quan niệm rằng: “Một nhà giáo chân chính là một người yêu
sách”. Còn M.I. Kônđakôp thì đi sâu phân tích công tác kế hoạch hoá, vai trò của
tập thể sư phạm, quan hệ giữa Hiệu trưởng với tập thể sư phạm nhằm hoàn thành tốt
nhất nhiệm vụ giáo dục - dạy học của nhà trường. Việc bồi dưỡng lý luận chính trị,
chuyên môn nghiệp vụ cho GV, công tác kiểm tra quá trình dạy học được ông nhấn
mạnh và cụ thể hóa ở nhiều khía cạnh. Theo ông phương pháp chỉ có thể có hiệu
quả khi việc tự học của GV gắn bó qua lại với tìm tòi sáng tạo tập thể. Về quản lý
quá trình dạy học, Zakharôp rất quan tâm thu thập, phân tích những số liệu, chỉ số
phản ánh tình hình giảng dạy, học tập, việc phối hợp trong BGH nhằm giúp đỡ GV
tiến bộ về chuyên môn qua công tác phương pháp.
Những tác phẩm, những bài báo về khoa học quản lý giáo dục, quản lý nhà
trường của các nhà nghiên cứu ở Việt Nam đã góp phần cải tiến, hoàn thiện hơn
công tác quản lý giáo dục như: Hà Thế Ngữ, Hồ Ngọc Đại, Đặng Vũ Hoạt, Trần
Kiều, Thái Duy Tuyên, Nguyễn Văn Lê. Các tác giả đã tiến hành nghiên cứu một
cách toàn diện các vấn đề về vị trí, vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý
nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học, những ưu điểm và nhược diểm của
hình thức dạy học trên lớp, bản chất và mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt
động học, vai trò của người dạy và người học, việc đổi mới nội dung cũng như cách
thức tổ chức dạy học.
Gần đây, đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục đào tạo nói chung và đổi
mới nội dung, phương pháp dạy học nói riêng, nhiều nhà giáo dục học, tâm lý học
như Phạm Viết Vượng, Đặng Thành Hưng, Nguyễn Văn Đản . đã đi sâu n ghiên
cứu các vấn đề về nội dung, phương pháp dạy học theo hướng nâng cao tính hiện
đại và gắn khoa học với thực tiễn đời sống sản xuất, vấn đề lấy HS làm trung tâm.
Những nghiên cứu công phu của tác giả Nguyễn Đức Chính, Đặng Quốc Bảo,
Nguyễn Thị Mỹ Lộc, đều tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động
của GV và HS nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Nhiều CBQL trường THPT trong cả nước cũng đã đầu tư nghiên cứu về các
biện pháp quản lý nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học, chẳng hạn như
luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục của tác giả: Trần Nh ư Ý với đề tài:
“Các biện pháp cải tiến quản lý dạy học ở trường THPT tỉnh Bình Phước” (2006);
Phạm Đức Doanh với đề tài: “ Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng
dạy học ở các trường THPT quận Hoàng Mai Hà Nội” (2006); Trần Thị Lụa với đề