Thạc Sĩ Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở,

ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Tâm lý Giáo dục,
khoa Sau đại học, các thầy cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái
Nguyên, đã nhiệt tình giảng dạy tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình
học tập, nghiên cứu hoàn thành khóa học tại trường.
Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trịnh Ngọc Thạch
đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình hình thành và hoàn chỉnh
luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở GD&ĐT Tuyên Quang, phòng GD&ĐT
huyện Chiêm Hóa, Ban giám hiệu và các đồng chí giáo viên dạy Toán ở các
trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
đã quan tâm, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập
và nghiên cứu để luận văn được hoàn thành.
Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp đã động viên, khuyến khích tôi trong thời gian học tập và nghiên
cứu làm luận văn.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015
Tác giả



Dương Cảnh Tiệp
iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN . ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT . iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ v
MỞ ĐẦU . 1
1. Lý do chọn đề tài . 1
2. Mục đích nghiên cứu . 3
4. Giả thuyết khoa học . 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài . 3
7. Phương pháp nghiên cứu . 3
8. Cấu trúc của luận văn 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC MÔN TOÁN CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN
NĂNG LỰC 5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 5
1.2. Một số khái niệm cơ bản 7
1.2.1. Năng lực . 7
1.2.2. Tiếp cận năng lực 10
1.3. Hoạt động dạy học môn toán ở trường THCS theo tiếp cận năng lực . 11
1.3.1. Vị trí, vai trò môn Toán trong nhà trường phổ thông nói chung
và trường THCS nói riêng . 11
1.3.2. Mục tiêu của môn Toán trong nhà trường phổ thông và mục tiêu
cụ thể đối với cấp THCS . 12
1.3.3. Cấu trúc nội dung, phân phối chương trình môn Toán cấp THCS . 13 iv
1.3.4. Hoạt động dạy học môn Toán cấp THCS theo tiếp cận năng lực . 15
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở
trường THCS theo tiếp cận năng lực . 20
1.4.1. Mục tiêu và nội dung chương trình môn Toán THCS 20
1.4.2. Cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên Toán ở trường THCS 21
1.4.3. Đối tượng tuyển sinh . 21
1.4.4. Cơ sở vật chất và phương tiện dạy học Toán 22
1.4.5. Môi trường quản lý hoạt động dạy học môn Toán 23
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 24
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN
TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ, HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN
QUANG TỪ GÓC ĐỘ TIẾP CẬN NĂNG LỰC . 25
2.1. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân
tộc bán trú THCS huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang từ góc độ tiếp
cận năng lực . 25
2.1.1. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên . 26
2.2.2. Thực trạng về hoạt động học tập của học sinh 33
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy và học môn Toán ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
từ góc độ tiếp cận năng lực 36
2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý về việc quản lý hiệu
quả hoạt động dạy học . 36
2.2.2. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên 37
2.2.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh 47
2.2.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất và phương tiện dạy học Toán . 50
2.3. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở
các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang từ góc độ tiếp cận năng lực . 52 v
2.3.1. Ưu điểm . 52
2.3.2. Tồn tại 53
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 54
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ
TRUNG HỌC CƠ SỞ, HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN
QUANG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC . 55
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp 55
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn 55
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống 55
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ . 56
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả . 56
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
theo tiếp cận năng lực 57
3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường quản lý việc thực hiện nội dung
chương trình môn Toán đáp ứng mục tiêu môn học nói riêng và mục tiêu
cấp học nói chung 57
3.2.2. Biện pháp 2: Thường xuyên chỉ đạo việc nâng cao năng lực dạy
học cho đội ngũ giáo viên môn Toán 59
3.2.3. Biện pháp 3: Thường xuyên chỉ đạo việc bồi dưỡng động cơ
thái độ học tập, các kỹ năng học tập, phương pháp tự học cho học sinh 61
3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá chất
lượng giảng dạy của giáo viên và kết quả học tập của học sinh . 65
3.2.5. Biện pháp 5: Quản lý sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, phương
tiện dạy học và tăng cường ứng dụng phương tiện dạy học hiện đại vào
dạy học môn Toán . 69
3.2.6. Biện pháp 6: Chú trọng xây dựng môi trường giáo dục lành
mạnh có ảnh hưởng tích cực đến hoạt động giáo dục của nhà trường nói
chung và hoạt động dạy học bộ môn Toán nói riêng 71 vi
3.3. Mối quan hệ của các biện pháp 72
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 73
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm 73
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm . 73
3.4.3. Nội dung và kết quả khảo nghiệm . 73
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 77
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 78
1. Kết luận 78
2. Khuyến nghị . 79
2.1. Đối với UBND tỉnh Tuyên Quang, Sở GD&ĐT Tuyên Quang . 79
2.2. Đối với UBND huyện Chiêm Hóa, Phòng GD&ĐT Chiêm Hóa 79
2.3. Đối với cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên bộ môn Toán ở các
trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang . 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO 81
PHỤ LỤC iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý
CNTT : Công nghệ thông tin
CSVC : Cơ sở vật chất
GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo
HĐNGLL : Hoạt động ngoài giờ lên lớp
GV : Giáo viên
HS : Học sinh
NVSP : Nghiệp vụ sư phạm
Nxb : Nhà xuất bản
PPDH : Phương pháp dạy học
PPHT : Phương pháp học tập
PTDH : Phương tiện dạy học
PTDTBT : Phổ thông dân tộc bán trú
QLGD : Quản lý giáo dục
SGK : Sách giáo khoa
TB : Trung bình
TĐCM : Trình độ chuyên môn
THCN : Trung học chuyên nghiệp
THCS : Trung học cơ sở
THPT : Trung học phổ thông
UBND : Ủy ban nhân dân
XHCN : Xã hội chủ nghĩa v
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng 1.1. Chương trình Toán THCS . 14
Bảng 2.1: Số liệu giáo viên dạy môn Toán và trình độ đào tạo 25
Bảng 2.2: Cơ cấu theo độ tuổi và thâm niên giảng dạy của đội ngũ giáo
viên Toán ở các trường PTDTBT THCS năm học 2013 - 2014 . 26
Bảng 2.3: Kết quả khảo sát thực trạng về TĐCM, NVSP của giáo viên
đáp ứng yêu cầu hiện nay của hoạt động giảng dạy môn Toán 27
Bảng 2.4: Kết quả khảo sát thực trạng về mức độ giáo viên thực hiện các
nội dung hoạt động dạy học 28
Bảng 2.5: Kết quả khảo sát thực trạng sử dụng PPDH và PTDH Toán
trong hoạt động giảng dạy của giáo viên 32
Bảng 2.6: Kết quả khảo sát thực trạng về mức độ học sinh thực hiện các
nội dung hoạt động học tập . 35
Bảng 2.7: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho
giáo viên . 37
Bảng 2.8: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc thực hiện nội dung
chương trình môn Toán THCS 39
Bảng 2.9: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc chuẩn bị lên lớp của
giáo viên 40
Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc lên lớp của giáo
viên 42
Bảng 2.11: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dự giờ và
kiểm tra chuyên môn . 43
Bảng 2.12: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập của học sinh 44
Bảng 2.13: Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện quy định về hồ sơ
chuyên môn của giáo viên . 46 vi
Bảng 2.14: Kết quả khảo sát thực trạng thực quản lý công tác bồi dưỡng
giáo viên 47
Bảng 2.15: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học tập của
học sinh 48
Bảng 2.16: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý CSVC và PTDH Toán 50
Bảng 3.1: Kết quả ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp 74
Bảng 3.2: Kết quả ý kiến đánh giá tính khả thi của các biện pháp . 75

Biểu đồ 3.1. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 88



1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay, chiến lược phát triển nhanh, bền vững nhất đối với
mỗi Quốc gia đó là phát triển giáo dục và đào tạo (GD&ĐT), tạo tiền đề quan trọng
cho việc phát triển nguồn nhân lực, nhân tài cho đất nước. Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay với tốc độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa diễn ra nhanh, mạnh, có phạm vi
ảnh hưởng rộng lớn trên cả nước, trên tất cả các lĩnh vực. Đảng và Nhà nước ta hết
sức chú trọng phát triển giáo dục và đào tạo, coi “giáo dục là quốc sách hàng đầu”.
Đại hội X của Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục khẳng định: “Giáo dục và đào tạo
cùng khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu”. Phát triển giáo dục là nền tảng,
nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng
trưởng kinh tế nhanh và bền vững.
Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban bí thư Trung ương
Đảng cộng sản Việt Nam nêu rõ: “mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về
cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương
tâm, tay nghề nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước”.[1]
Mặc dù đã đạt được các thành tựu trên hệ thống Giáo dục và Đào tạo nước ta
vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc khóa VIII đã
khẳng định: “Giáo dục nước ta vẫn còn nhiều yếu kém bất cập cả về quy mô lẫn cơ
cấu và nhất là chất lượng ít hiệu quả, chưa đáp ứng được đòi hỏi ngày càng cao về
nhân lực và công cuộc đổi mới kinh tế, xã hội, xây dựng bảo vệ Tổ quốc, thực hiện
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Để giải
quyết mâu thuẫn trên đòi hỏi chúng ta phải thay đổi quan niệm, nhận thức về giáo
dục, phải hướng tới chất lượng giáo dục, điều đó đồng nghĩa với việc phải chú trọng
nâng cao có hiệu quả hoạt động dạy học trong các nhà trường.
Trong thời gian gần đây, các nhà khoa học và nhà quản lý đang trao đổi rất
nhiều xung quanh vấn đề tìm hướng tiếp cận mới trong việc xây dựng, đổi mới
chương trình giáo dục. Quốc hội đã ban hành nghị quyết về đổi mới chương trình 2
giáo dục phổ thông, trong đó nhấn mạnh việc đổi mới chương trình giáo dục theo
hướng tập trung nhiều hơn vào bồi dưỡng năng lực, hạn chế trang bị kiến thức hàn
lâm. Tiếp cận năng lực trong Giáo dục và Đào tạo là hướng tiếp cận được nhiều nhà
nghiên cứu giáo dục quan tâm bởi hệ thống lý luận về Giáo dục và Đào tạo theo tiếp
cận năng lực và thực tiễn giáo dục của nhiều Quốc gia trên thế giới đã khẳng định đây
là hướng tiếp cận có thể đảm bảo đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao thúc
đẩy sự phát triển của xã hội.
Giáo dục trung học cơ sở (THCS) là một trong những cấp học của giáo dục
phổ thông trong hệ thống giáo dục của nước ta, cấp THCS là cấp học cơ bản, là giai
đoạn trung gian giữa Tiểu học và trung học phổ thông (THPT). Ở giai đoạn này, học
sinh được cung cấp kiến thức cơ bản nhất, giáo dục và hình thành nhân cách, gắn với
tâm sinh lý của lứa tuổi này cũng nhiều biến động. Như vậy, hoạt động dạy học ở các
trường THCS là vô cùng quan trọng, là cơ sở cho các cấp học, bậc học cao hơn.
Những năm gần đây sự nghiệp giáo dục và đào tạo của huyện Chiêm Hóa, tỉnh
Tuyên Quang nói chung và các trường phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT) THCS
nói riêng đã có nhiều thay đổi mạnh mẽ, cơ bản và sâu sắc. Bên cạnh những thành tựu
cũng còn không ít những hạn chế, yếu kém nhiều mặt, trong đó nguyên nhân cơ bản
là những hạn chế về quản lý nhà trường nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói
riêng, không theo kịp thực tiễn phát triển giáo dục của đất nước.
Môn Toán là môn học quan trọng ở trường THCS, môn học có số tiết nhiều nhất
trong tuần. Công tác quản lý chất lượng dạy học nói chung, quản lý chất lượng dạy học
môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên
Quang đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế. Vì thế,
làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề quản lý chất lượng dạy học môn Toán nhằm
tìm ra các biện pháp quản lý chất lượng dạy học bộ môn này là vấn đề cấp thiết.
Từ lý luận và thực tiễn cho thấy việc quản lý hoạt động dạy và học môn Toán của
các trường THCS trên địa bàn huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang nói chung và ở các
trường phổ thông dân tộc bán trú THCS nói riêng là rất cần thiết. Xuất phát từ những lý
do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn
Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên
Quang theo tiếp cận năng lực” nhằm góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục
trung học cơ sở nói riêng, giáo dục phổ thông tỉnh Tuyên Quang nói chung. 3
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học bộ môn Toán ở
các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
theo tiếp cận năng lực.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở
các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
theo tiếp cận năng lực.
4. Giả thuyết khoa học
Chất lượng dạy học môn Toán của giáo viên và học sinh các trường phổ thông
dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang hiện nay chưa đồng đều,
còn nhiều bất cập. Nếu xây dựng và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học
theo tiếp cận năng lực một cách sáng tạo, khoa học đồng bộ, khả thi và hiệu quả sẽ
góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở các trường.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc dạy học, quản lý hoạt động dạy học
môn Toán cấp THCS theo tiếp cận năng lực.
5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động dạy học, quản lý
hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang từ góc độ tiếp cận năng lực.
5.3. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã tìm hiểu đề xuất các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện
Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo tiếp cận năng lực.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài 03 trường phổ thông
dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang.
Thời gian lấy số liệu nghiên cứu: trong ba năm học 2011-2012; 2012-2013 và
2013-2014.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu tài liệu, các văn bản Nhà nước, Nghị quyết của Đảng về quản lý
Giáo dục và quản lý dạy học ở trường phổ thông. 4
- Tham khảo một số công trình nghiên cứu, các sách báo có liên quan đến đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: gồm phiếu dành cho cán bộ quản
lý; dành cho giáo viên; dành cho học sinh nhằm thu thập thông tin về thực trạng quản
lý dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm
Hóa, tỉnh Tuyên Quang từ góc độ tiếp cận năng lực.
7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: tham khảo các bản báo cáo
tổng kết năm học, kế hoạch năm học của các trường, ngành và một số báo cáo hội thảo
về công tác chuyên môn nhằm tổng kết các kinh nghiệm quản lý dạy học bộ môn Toán.
7.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: gặp gỡ, trực tiếp trao đổi, tọa đàm
hoặc thảo luận qua email với những chuyên gia, các nhà quản lý giáo dục ở các cấp
trong tỉnh và ngoài tỉnh Tuyên Quang.
7.2.4. Phương pháp khảo nghiệm: về tính cần thiết, khả thi của các biện pháp
được đưa ra trong luận văn.
7.3. Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ
7.3.1. Phương pháp xử lý số liệu thống kê.
7.3.2. Phương pháp so sánh để xử lý các kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán cấp Trung
học cơ sở theo tiếp cận năng lực.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ
thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang từ góc độ tiếp cận
năng lực.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú THCS, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang theo tiếp
cận năng lực.