Thạc Sĩ Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng dân sự Việt Nam

Luận án tiến sĩ năm 2012
Đề tài: Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng dân sự Việt Nam
8. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án
được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đềlý luận cơbản vềBPKCTT trong TTDS.
Chương 2: Các quy định của PLTTDS Việt Nam hiện hành vềBPKCTT và
thực tiễn áp dụng.
Chương 3: Yêu cầu và kiến nghịhoàn thiện PLTTDS về BPKCTT.

MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU ĐỀTÀI
Bảo vệkịp thời quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sựtrong tốtụng dân sự
(TTDS) luôn là mục tiêu hướng đến trong các hoạt động giải quyết các vụviệc dân
sự(VVDS) của tòa án nhân dân (TAND). Để đạt được mục tiêu này, trong những
trường hợp cần thiết, TAND có thểáp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (BPKCTT)
theo quy định của pháp luật. BPKCTT được pháp luật tốtụng dân sự(PLTTDS) ghi
nhận từkhá lâu và hiệu quảnổi bật của nó đã được kiểm chứng qua thực tiễn TTDS
của rất nhiều nước trên thếgiới. Với BPKCTT, tòa án có thểgiải quyết ngay nhu cầu
cấp bách chính đáng của đương sự, bảo vệngay tức khắc bằng chứng dùng đểgiải
quyết VVDS hay bảo toàn nhanh chóng tài sản nhằm đảm bảo cho khảnăng thi hành
án dân sự, từ đó bảo vệkịp thời quyền, lợi ích hợp pháp của đương sựkhi mà VVDS
chưa có phán quyết chính thức giải quyết vềnội dung.
Việt Nam hiện nay đã và đang khẩn trương thực hiện công cuộc cải cách tư
pháp và thủtục tốtụng theo tinh thần của Nghịquyết số48-NQ/TW ngày 24/5/2005
và ngay sau đó là Nghịquyết số49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của BộChính trị đềra.
Thực tiễn thực hiện cải cách tưpháp, cải cách thủtục tốtụng cộng với thực tiễn của
việc hội nhập kinh tếquốc tếthời gian qua cho thấy TTDS của Việt Nam mà trước
hết là PLTTDS Việt Nam cần phải đáp ứng được hai đòi hỏi cơbản đó là tính nhanh
chóng và tính bảo đảm an toàn pháp lý cho các bên đương sựtrong việc bảo vệ
quyền lợi của họtại tòa án [80, tr. 86]. Một chế định của PLTTDS có khảnăng đáp
ứng tương đối tốt hai đòi hỏi cơbản này chính là chế định BPKCTT. Chế định
BPKCTT mà cơbản là các quy định vềBPKCTT trong Bộluật Tốtụng dân sự
(BLTTDS) đã ghi nhận, tạo cơsởpháp lý hợp pháp đểtrong những trường hợp
quyền, lợi ích hợp pháp của đương sựtrong TTDS cần được tòa án can thiệp, bảo vệ
ngay tức khắc, TAND có quyền sửdụng một biện pháp tốtụng tương đối đặc biệt là
BPKCTT - một biện pháp có ý nghĩa bảo vệkịp thời quyền, lợi ích hợp pháp của
đương sự, “góp phần bảo đảm tính thực tế, thiết thực cho việc giải quyết vụán” của
TAND [21, tr. 116].
2
Hiện nay, chế định BPKCTT được quy định chủyếu tại chương VIII BLTTDS
gồm 28 điều luật cụthểvới nhiều nội dung khác nhau. Mặc dù so với các văn bản
PLTTDS trước đây, khi Việt Nam chưa có BLTTDS thì chế định BPKCTT được quy
định trong BLTTDS đã có một bước phát triển tương đối dài, rất đáng ghi nhận, tuy
nhiên, qua khoảng thời gian 6 năm (từnăm 2005 khi BLTTDS bắt đầu có hiệu lực
cho đến nay) thực tiễn thực hiện các quy định này đã cho thấy nhiều quy định bộc lộ
những bất cập, vướng mắc, chưa thực sựphù hợp với đòi hỏi của thực tiễn TTDS.
Chính thực trạng pháp luật còn nhiều vướng mắc, bất cập đã là nguyên nhân rất cơ
bản làm các tòa án ít áp dụng BPKCTT. Kết quảkhảo sát thực tiễn áp dụng
BPKCTT trong TTDS 6 năm qua cho thấy tỉlệtrung bình các VADS được tòa án áp
dụng BPKCTT là rất thấp, chỉlà 0,13% trên tổng sốcác VADS được tòa án thụlý
(xem bảng 1 trang 95 của luận án). Ngay cả đối với phía đương sự, mặc dù họ được
pháp luật công nhận quyền yêu cầu tòa án áp dụng BPKCTT nhưng khi có quyền, lợi
ích hợp pháp cần được tòa án bảo vệkhẩn cấp, đương sựcũng rất e dè, hoặc không
tựtin để đưa ra yêu cầu tòa án áp dụng BPKCTT. Tại nhiều tòa án nước ta, từkhi
việc giải quyết vụán dân sự(VADS) được thực hiện theo quy định của BLTTDS
đến nay vẫn chưa hềcó VADS nào có áp dụng BPKCTT. Rõ ràng, xét vềmặt lý
luận, chế định BPKCTT có ý nghĩa rất thiết thực, BPKCTT rất cần được áp dụng để
bảo vệkịp thời quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, nhưng thực tiễn TTDS ởViệt
Nam trong thời gian qua lại cho thấy chế định BPKCTT chưa phát huy được hiệu
quảnhưnó vốn có, biện pháp tốtụng này rất ít khi được áp dụng.
Nhận biết được nhiều quy định của BLTTDS (trong đó có các quy định về
BPKCTT) còn bất cập, hạn chế, cần phải được khắc phục, hoàn thiện, Uỷban
thường vụquốc hội đã phân công cho Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) chủtrì,
phối hợp với các cơquan hữu quan xây dựng Dựán Luật sửa đổi, bổsung một số
điều của BLTTDS. Trong quá trình thực hiện Dựán, đã có nhiều quan điểm, ý kiến
có giá trị được đưa ra nhằm sửa đổi, bổsung, hoàn thiện BLTTDS trong đó có hoàn
thiện chế định BPKCTT. Tuy nhiên, Luật sửa đổi, bổsung một số điều của BLTTDS
mới được thông qua ngày 29 tháng 3 năm 2011 cho thấy phần các quy định về
BPKCTT không có nội dung nào được sửa đổi, bổsung và nhưvậy Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của BLTTDS vẫn chưa cải thiện được hiệu quả điều chỉnh của
3
PLTTDS vềBPKCTT, chưa cải thiện được thực trạng pháp luật hiện nay về
BPKCTT. Điều này có nghĩa là tình trạng “ngại” áp dụng BPKCTT tại các tòa án sẽ
vẫn tiếp diễn. Luật sửa đổi, bổsung một số điều của BLTTDS chưa đáp ứng được
đòi hỏi của thực tiễn áp dụng BPKCTT trong TTDS. Trong tình hình hiện nay, việc
nghiên cứu toàn diện, sâu sắc vềcác quy định của PLTTDS vềBPKCTT, vềthực
tiễn áp dụng các quy định của PLTTDS vềBPKCTT đểnhận biết được những thành
công vềlập pháp dẫn đến những kết quả đã đạt được thực tiễn áp dụng BPKCTT
cũng nhưnhững bất cập, hạn chếtrong công tác lập pháp đểtừ đó đưa ra các kiến
nghịnhằm hoàn thiện hơn nữa chế định BPKCTT, nâng cao hơn nữa hiệu quảcủa
việc áp dụng BPKCTT là vô cùng cần thiết, cần được thực hiện ngay. Việc nghiên
cứu đềtài này sẽgóp phần thực hiện một trong những nhiệm vụquan trọng của công
cuộc cải cách tưpháp đã đềra trong Nghịquyết số48- NQ/TW ngày 24/5/2005 của
BộChính trị: “Cải cách mạnh mẽcác thủtục tốtụng tưpháp theo hướng dân chủ,
bình đẳng, công khai, minh bạch” [17, tr. 5] và tiếp tục được nhấn mạnh trong Nghị
quyết số49- NQ/TW ngày 2/6/2005 của BộChính trị: “hoàn thiện các thủtục tốtụng
tưpháp, đảm bảo tính đồng bộ, dân chủ, công khai, minh bạch, tôn trọng và bảo vệ
quyền con người” [18, tr. 3].
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀTÀI
Trong thời gian qua, Việt Nam mới có một sốít công trình nghiên cứu có đề
cập đến vấn đềnày. Có thểmột trong những lý do cơbản dẫn đến thực trạng này là
các văn bản PLTTDS trước đây có quá ít quy định vềBPKCTT, chỉlà một, hai điều
luật tương đối đơn giản trong các văn bản dưới luật nhưPháp lệnh thủtục giải quyết
các vụán dân sự(PLTTGQCVADS), Pháp lệnh thủtục giải quyết các vụán kinh tế
(PLTTGQCVAKT), Pháp lệnh thủtục giải quyết các tranh chấp lao động
(PLTTGQCTCLĐ). Thực tiễn các hoạt động tốtụng giải quyết các VADS, lao động,
thương mại trong suốt một thời gian dài trước khi có BLTTDS cũng cho thấy
BPKCTT không được các tòa án chú trọng áp dụng nên BPKCTT cũng chưa thể
hiện được hiệu quảvốn có của nó trong thực tiễn giải quyết các VADS. Nhưvậy, với
số điều luật ít ỏi và với hiệu quảáp dụng trong thực tiễn TTDS không nổi bật nên
BPKCTT trong TTDS chưa thu hút được nhiều sựquan tâm của các nhà nghiên cứu.
Trong suốt một thời gian dài trước khi ban hành BLTTDS rất ít công trình nghiên
4
cứu vềBPKCTT. Chỉsau khi Nhà nước ta ban hành BLTTDS, vấn đềBPKCTT
trong TTDS mới phần nào thu hút hơn sựquan tâm của một sốnhà nghiên cứu và
cán bộlàm công tác thực tiễn. Sau đây việc điểm qua một sốcông trình nghiên cứu
trong nước cũng nhưngoài nước trong khoảng thời gian hơn một thập kỷqua sẽ đưa
lại một cái nhìn tổng thểhơn vềtình hình nghiên cứu vềBPKCTT trong TTDS Việt Nam:
- Trước khi ban hành BLTTDS gần nhưkhông có công trình nghiên cứu riêng,
chuyên sâu nào vềvấn đềBPKCTT trong TTDS. Có chăng chỉlà một sốcông trình
nghiên cứu vềmột sốnội dung cơbản của PLTTDS, trong đó có đềcập sơqua đến
BPKCTT. Trong một sốcông trình nghiên cứu đó, cuốn sách “Luật tốtụng dân sự
Việt Nam (lược giải) của tiến sĩluật khoa, luật sưNguyễn Mạnh Bách do nhà xuất
bản Đồng Nai xuất bản năm 1996 có đềcập sâu hơn vềBPKCTT so với những công
trình khác. Ví dụtại điểm B Đoạn 2 Chương II của cuốn sách, tác giảcó viết về
quyền hạn của Chánh án tòa án cấp sơthẩm, trong đó có quyền quyết định áp dụng
BPKCTT. Trong cuốn sách này tác giảviết tới 5 trang vềBPKCTT theo quy định tại
Điều 41, Điều 42 PLTTGQCVADS nhưng sựnhìn nhận của tác giảvềBPKCTT
trong TTDS bịchi phối nhiều bởi PLTTDS cũtrước đó và tác giảchỉtiếp cận
BPKCTT dưới góc độthuộc quyền ban hành của Chánh án. Tác giả đã phân chia
thẩm quyền của Chánh án theo hai loại: quyền ban hành các án lệnh phê đơn và
quyền ban hành các án lệnh cấp thẩm đểphân tích và chỉra điểm khác nhau giữa hai
loại quyền hạn này. Nhận xét một cách khách quan, tác giả đã tiếp cận BPKCTT
trong TTDS dưới lăng kính của một nhà nghiên cứu rất hiểu biết PLTTDS trước đây,
khi mà TTDS Việt Nam chịu ảnh hưởng rất rõ nét của PLTTDS Pháp. Tác giảcũng
đã phân tích vềyếu tốkhẩn cấp, vềthủtục xin án lệnh phê đơn cũng nhưthủtục cấp
thẩm. Tuy nhiên, PLTTGQCVADS năm 1989 đã không còn phân chia quyền hạn
của Chánh án theo hai trường hợp nhưtác giảnêu. Vì vậy, cuốn sách trên của tác giả
Nguyễn Mạnh Bách có thểdùng đểtham khảo vềPLTTDS trước khi có
PLTTGQCVADS.
- Luận văn thạc sĩluật học, chuyên ngành dân sự“Biện pháp khẩn cấp tạm thời
trong tốtụng dân sựViệt Nam” của tác giảNguyễn Văn Pha, mã số50507 năm 1997
nghiên cứu vềBPKCTT. Có thểkhẳng định, trước khi có BLTTDS, đây là công
trình nghiên cứu hiếm hoi, có ý định nghiên cứu chuyên sâu, riêng biệt vềBPKCTT.
5
Trong luận văn của mình, tác giả đã chú trọng nghiên cứu vềmột sốvấn đềlý luận
của BPKCTT nhưkhái niệm, ý nghĩa của BPKCTT, sơlược quá trình phát triển của
chế định BPKCTT trong PLTTDS, tham khảo một sốquy định của PLTTDS một số
nước vềBPKCTT. Đặc biệt, tác giả đã tìm hiểu và phân tích các quy định của
PLTTGQCVADS, chỉra những vướng mắc, bất cập của luật hiện hành, trên cơsở đó
mạnh dạn đưa ra một sốkiến nghịnhằm hoàn thiện các quy định của
PLTTGQCVADS . Tuy nhiên, tính cho đến nay, công trình nghiên cứu của tác giả
này vềBPKCTT đã được thực hiện cách đây nhiều năm, nội dung được nghiên cứu
dựa trên các quy định của PLTTGQCVADS năm 1989 - một văn bản đã bịthay thế
bởi BLTTDS nên mặc dù luận văn này vẫn có giá trịtham khảo vềmột sốvấn đềlý
luận nhưng phần tìm hiểu vềcác quy định của PLTTDS không còn phù hợp, một số
kiến nghịkhông còn tính thời sự, không còn khảnăng đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn.
- Trong nội dung của cuộc Hội thảo khoa học “Những điểm mới và những vấn
đề đặt ra trong thực tiễn thi hành BLTTDS” tổchức vào tháng 12/2004 của Học viện
tưpháp cũng có nội dung đềcập đến BPKCTT trong BLTTDS nhưng chỉdưới góc
độtìm hiểu những điểm mới của BLTTDS, trong đó có chế định BPKCTT. Những
nghiên cứu được công bốtrong hội thảo chỉlà những điểm mới trong quy định của
BLTTDS so với PLTTGQCVADS vềBPKCTT mà không đi sâu tìm hiểu các vấn đề
lý luận vềBPKCTT nhưkhái niệm, cơsởhình thành, bản chất, đặc điểm cũng như
các yêu cầu đặt ra vềmặt lý luận đối với BPKCTT.
- Các sách chuyên ngành đã xuất bản nhưGiáo trình Luật TTDS của khoa Luật
Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội xuất bản năm 1995, Giáo trình Luật TTDS của
Học viện Tưpháp do Nhà xuất bản Công an nhân dân xuất bản năm 2007, Giáo trình
Luật TTDS của Trường Đại học Luật Hà Nội do Nhà xuất bản Tưpháp xuất bản
năm 2010 đều có phần vềBPKCTT. Vì là giáo trình nên các vấn đềnhưkhái niệm,
đặc điểm, ý nghĩa của BPKCTT trong TTDS, các quy định của BLTTDS về
BPKCTT chỉ được đềcập ởmức độ đại cương.
- Cuốn sách tham khảo Luật TTDS Việt Nam - Nghiên cứu và so sánh của tác
giảTống Quang Cường do Nhà xuất bản Đại học quốc gia Thành phốHồChí Minh
xuất bản năm 2007 cũng có viết một phần vềBPKCTT trong TTDS. Mặc dù cuốn
sách này không viết riêng vềBPKCTT trong TTDS nhưng trong cuốn sách này, với
6
phần viết vềáp dụng BPKCTT trong TTDS, tác giả đã chỉra được một sốvấn đềlý
luận vềBPKCTT trong TTDS nhưkhái niệm, đặc điểm của BPKCTT, làm nổi bật
được một sốnội dung cơbản của PLTTDS Việt Nam hiện nay vềBPKCTT nhưcác
loại BPKCTT, thẩm quyền và thủtục ra quyết định áp dụng BPKCTT, hiệu lực của
quyết định và hậu quảpháp lý của quyết định áp dụng BPKCTT. Tuy nhiên, vì cuốn
sách được viết theo tinh thần đềcập tới toàn bộcác vấn đềcơbản của PLTTDS,
phần viết vềáp dụng BPKCTT chỉlà một nội dung nhỏ, chiếm rất ít sốtrang trong
cuốn sách đó, mặt khác với mục đích chủyếu là tìm hiểu các quy định của PLTTDS
hiện hành vềáp dụng BPKCTT, chỉra một vài điểm mới nổi bật trong quy định của
BLTTDS với PLTTGQCVADS và đưa ra nhận xét vềnhững điểm mới đó nên tác
giả đã không đi sâu giải quyết các vấn đềlý luận vềBPKCTT. Vì thế, mặc dù tác giả
có đưa ra khái niệm, đặc điểm của BPKCTT nhưng lại chưa lý giải cơsởlý luận và
cơsởthực tiễn của việc xây dựng nên khái niệm và đặc điểm của BPKCTT, cũng
nhưchưa lột tả được bản chất của BPKCTT, của việc áp dụng BPKCTT trong
TTDS. Với tiêu đề“áp dụng BPKCTT”, tác giảchỉtập trung vào việc áp dụng
BPKCTT và một vài chỗtác giảcuốn sách không phân biệt rõ giữa vấn đềáp dụng
BPKCTT với vấn đềBPKCTT trong TTDS, vì thếmột vài nhận xét của tác giảvề
đặc điểm của BPKCTT cần được bàn luận thêm.
- Cuốn sách tham khảo “Những vấn đềcơbản của BLTTDS” của Vụcông tác
lập pháp do nhà xuất bản Tưpháp xuất bản năm 2004 viết vềnhững nội dung cơbản
của BLTTDS, trong đó có đềcập đến các quy định của BLTTDS vềBPKCTT. Với
mục đích tìm hiểu những vấn đềcơbản của BLTTDS, phần viết vềBPKCTT chỉnêu
sơlược, vắn tắt các quy định của BLTTDS vềBPKCTT, nêu ra một vài điểm mới
trong quy định của BLTTDS vềBPKCTT, vì thếchủyếu là người đọc chỉtham khảo
được sơlược quy định của BLTTDS vềBPKCTT.
- Cuốn sách tham khảo “Bình luận khoa học một sốvấn đềcủa PLTTDS và
thực tiễn áp dụng” của Tiến sĩLê Thu Hà do nhà xuất bản Tưpháp xuất bản bình
luận vềnhiều vấn đềtrong PLTTDS Việt Nam, trong đó có bình luận vềBPKCTT.
Trong cuốn sách này, ởmột mức độnhất định, tác giảcó giải thích vềkhái niệm, đặc
điểm, ý nghĩa của BPKCTT, đặc biệt chú trọng đi sâu phân tích điểm mới của
BLTTDS vềBPKCTT, chỉra hướng áp dụng trong thực tiễn TTDS. Từphần viết
7
này, người đọc vừa có thểhình dung được thực chất BPKCTT có ý nghĩa gì, các đặc
điểm của nó ra sao, PLTTDS đã có sựphát triển nhưthếnào vềchế định BPKCTT,
khi áp dụng những điểm mới đó vào thực tiễn tốtụng thì áp dụng nhưthếnào cho
đúng. Tuy nhiên, cũng nhưnhững cuốn sách tham khảo khác, cuốn sách này viết về
nhiều vấn đềcơbản của PLTTDS nên tác giả đã không có điều kiện đềcập sâu, đầy
đủtoàn bộcác nội dung của chế định BPKCTT cũng nhưmột sốvấn đềlý luận khác
vềBPKCTT.
- Một sốít các bài viết được đăng trên một sốtạp chí pháp luật chuyên ngành
nhưTạp chí Luật học của Trường Đại học Luật Hà Nội; Tạp chí Tòa án nhân dân
của TANDTC, Tạp chí Nhà nước và pháp luật của Viện nghiên cứu Nhà nước và
Pháp luật; Tạp chí Kiểm sát của VKSNDTC hoặc một vài bài tham luận của một vài
tác giảtrong các cuộc hội thảo vềPLTTDS Việt Nam có đềcập tới BPKCTT trong
TTDS . Có thểnêu ra những tác giả điển hình có một sốbài viết đềcập đến
BPKCTT trong TTDS nhưtác giảTrần Anh Tuấn với các bài như“Chế định
BPKCTT trong BLTTDS Việt Nam”, “Pháp luật tốtụng dân sựViệt Nam trong tiến
trình hội nhập kinh tếquốc tế” ; tác giảChu Xuân Minh với một sốbài viết, bài
tham luận tại các cuộc hội thảo vềPLTTDS như“Cần thống nhất tốtụng kinh
doanh, thương mại với tốtụng dân sự”, “Tham luận vềbiện pháp khẩn cấp tạm thời
trước khi khởi kiện” ; Tác giảNguyễn ThịHoài Phương với bài viết “Áp dụng
BPKCTT trong giải quyết tranh chấp vềkinh doanh thương mại tại tòa án: Những
vấn đề đặt ra cho việc hoàn thiện BLTTDS” đăng trên Tạp chí Nhà nước và pháp
luật số3 năm 2010; bài viết của Phó giáo sư, tiến sĩPhạm Duy Nghĩa “BPKCTT
trong tốtụng trọng tài” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số23 tháng 12 năm
2010 So với các vấn đềnghiên cứu khác, sốbài viết vềvấn đềBPKCTT trong
TTDS là khá ít ỏi. Vì chỉdừng lại ởmức độlà một bài viết, một bài tham luận nên
các tác giảcũng chỉtiếp cận BPKCTT dưới một góc độnhất định, với một khía
cạnh, một nội dung cụthểnhất định. Một điều cũng dễnhận thấy là các tác giảcó
bài viết vềBPKCTT trong TTDS thường là những người có trình độkhá cao (tiến sĩ,
phó giáo sưhoặc là thạc sĩ). Điều này chứng tỏBPKCTT trong TTDS là một vấn đề
nghiên cứu tương đối khó và vấn đềnày chưa được xác định là một nội dung cơbản
của TTDS. Có lẽdo cơsởthực tiễn dựa vào đểnghiên cứu là số điều luật quy định
8
vềvấn đềnày không nhiều, tài liệu đểtham khảo nghiên cứu vấn đềnày là rất ít nên
mặc dù sau khi có BLTTDS, bài viết vềBPKCTT trong TTDS đã nhiều hơn nhưng
nhìn chung các bài viết này chưa đưa đến cho người đọc cái nhìn toàn cảnh về
BPKCTT.
Nguồn tài liệu nguyên bản bằng tiếng nước ngoài có đềcập đến BPKCTT
(trong sách nước ngoài, dịch sang tiếng Anh, BPKCTT là Provisional measures) mà
nghiên cứu sinh tham khảo được là cuốn sách “On Civil Procedure” của tác giả
J.a.Jolowicz; cuốn “Compliance with Decisions ofthe I Court of Justice”; cuốn
“Fifìty yeas of the international court of justice”. Ngoài ra một sốcuốn sách đã được
dịch sang tiếng Việt cũng được nghiên cứu sinh tham khảo nhưKỷyếu của Dựán
VIE/95/017 vềPLTTDS; một sốtài liệu của các cuộc hội thảo vềPLTTDS do Nhà
Pháp luật Việt - Pháp tổchức tại Hà Nội . Nhìn chung, trong các tài liệu này,
BPKCTT cũng chỉ được đềcập dưới góc độlà một nội dung rất nhỏvới lượng thông
tin hạn chế.
Từviệc điểm qua các công trình nghiên cứu vềBPKCTT trong TTDS có thể
khẳng định cho đến hiện tại, trong nghiên cứu khoa học pháp luật TTDS chưa có
công trình nghiên cứu nào có thểmang đến cho người đọc cái nhìn toàn cảnh, sâu
sắc vềBPKCTT trong TTDS. Vì thếluận án này được hoàn thành với tham vọng sẽ
là một công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và có tính hệ
thống vềvấn đềBPKCTT trong TTDS Việt Nam từlý luận đến thực tiễn. Luận án sẽ
là một tài liệu chuyên khảo, đềcập khá đầy đủcác khía cạnh khác nhau cũng như
các nội dung khác nhau của BPKCTT trong TTDS.
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤNGHIÊN CỨU ĐỀTÀI
* Mục đích nghiên cứu đềtài:
- Làm sáng tỏmột sốvấn đềlý luận cơbản vềBPKCTT trong TTDS.
- Làm rõ những điểm hạn chế, bất cập trong những quy định của PLTTDS Việt
Nam hiện hành vềBPKCTT (chủyếu là các quy định trong BLTTDS) và những
vướng mắc trong quá trình áp dụng các quy định đó trong thực tiễn giải quyết các
VVDS tại TAND
- Đưa ra một sốkiến nghịnhằm hoàn thiện pháp luật vềBPKCTT.
9
* Nhiệm vụnghiên cứu:
Để đạt được mục đích trên, việc nghiên cứu đềtài phải thực hiện được các
nhiệm vụsau:
- Xác định đúng và nghiên cứu làm rõ một sốvấn đềlý luận cơbản về
BPKCTT trong TTDS.
- Phân tích, so sánh, đánh giá đúng thực trạng các quy định của PLTTDS Việt
Nam hiện nay vềBPKCTT và việc áp dụng các quy định đó trong thực tiễn giải
quyết các vụviệc dân sựcủa TAND.
- Xác định rõ các yêu cầu đặt ra đối với việc hoàn thiện PLTTDS vềBPKCTT,
trên cơsở đó đềxuất những kiến nghịcụthểnhằm hoàn thiện PLTTDS về
BPKCTT.
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀTÀI
Đối tượng nghiên cứu của luận án tập trung nghiên cứu những vấn đềsau:
- Một sốvấn đềlý luận vềBPKCTT trong TTDS.
- Các quy định của PLTTDS Việt Nam (đặc biệt là các quy định của PLTTDS
Việt Nam hiện hành) và một sốquy định PLTTDS của một sốnước trên thếgiới về
BPKCTT.
- Thực tiễn thực hiện các quy định của PLTTDS Việt Nam vềBPKCTT tại các
tòa án của Việt Nam trong những năm gần đây.
BPKCTT trong TTDS là một vấn đềnghiên cứu tương đối lớn, có phạm vi
nghiên cứu rộng nên có thể được nghiên cứu dưới nhiều phương diện khác nhau và
với nhiều nội dung khác nhau. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, luận án tập
trung nghiên cứu vào những nội dung cơbản nhưsau:
- Luận án tập trung nghiên cứu vềBPKCTT trong TTDS mà không có tham
vọng nghiên cứu sâu vềBPKCTT trong các tốtụng khác nhưtốtụng trọng tài, tố
tụng hành chính.
- Trong phần nghiên cứu vềkhái niệm BPKCTT trong TTDS, mặc dù luận án
có nghiên cứu BPKCTT trong TTDS dưới nhiều phương diện cụthểkhác nhau
nhưng luận án có tập trung nghiên cứu sâu hơn vềBPKCTT trong TTDS dưới
phương diện là một chế định pháp luật. Chủý này xuất phát từnhận thức: trong
10
BLTTDS của hầu hết các nước, BPKCTT đều được quy định là một chương tương
đối đồsộgồm nhiều điều luật quy định vềnhiều nội dung khác nhau có liên quan
đến BPKCTT. Mặt khác, cho dù BPKCTT có được nhìn nhận dưới góc độnào thì
pháp luật vềBPKCTT vẫn được coi là cơsởcho mọi sựnhìn nhận. Nghiên cứu vấn
đềBPKCTT trong TTDS dưới góc độpháp luật có góc độnghiên cứu rộng nhất, có
khảnăng bao quát được các nội dung cơbản của BPKCTT dưới các góc độkhác.
Chính vì vậy, trong suốt quá trình triển khai nghiên cứu các nội dung của luận án,
luận án luôn chú trọng nghiên cứu sâu hơn dưới góc độlà một chế định pháp luật.
Những góc độkhác, những vấn đềlý luận khác vềBPKCTT trong TTDS, nghiên
cứu sinh sẽtiếp tục nghiên cứu ởcác công trình sau này.
- Mặc dù trong luận án có tham khảo PLTTDS của nhiều nước khác nhau và
tham khảo PLTTDS của Việt Nam trước đây vềBPKCTT nhưng luận án tập trung
nghiên cứu các quy định của PLTTDS Việt Nam hiện hành vềBPKCTT mà chủyếu
là các quy định của BLTTDS vềBPKCTT và Nghịquyết hướng dẫn thi hành các
quy định của BLTTDS vềBPKCTT của HĐTPTANDTC.
- Vì định hướng nghiên cứu là tập trung nghiên cứu dưới góc độpháp luật nên
các kiến nghịmà nghiên cứu sinh đưa ra trong luận án cũng chỉtập trung kiến nghị
vềhoàn thiện PLTTDS nhằm góp phần nâng cao hiệu quả điều chỉnh của các quy
định PLTTDS vềBPKCTT chứkhông đềcập tới tổng thểcác giải pháp khác nhau
nhằm nâng cao hiệu quảcủa việc áp dụng BPKCTT.
- Thực tiễn của việc thực hiện các quy định của PLTTDS Việt Nam hiện hành
vềBPKCTT được nghiên cứu sinh nghiên cứu trong thời gian 6 năm, từkhi
BLTTDS có hiệu lực (năm 2005) đến năm 2010.
5. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong suốt quá trình thực hiện luận án, các nội dung trong luận án đều được
nghiên cứu dựa trên cơsởphương pháp luận đúng đắn, khoa học của chủnghĩa Mác
- Lê nin và tưtưởng HồChí Minh vềnhà nước và pháp luật. Đặc biệt, nghiên cứu
sinh xác định công tác xây dựng và hoàn thiện PLTTDS vềBPKCTT phải quán triệt,
tuân theo các quan điểm chỉ đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam vềcải cách tưpháp
và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, vì thếcác kiến nghịhoàn thiện
11
pháp luật đều được xuất phát và thực hiện dựa trên những quan điểm chỉ đạo đó.
Bên cạnh đó, việc nghiên cứu đềtài luận án còn sửdụng các phương pháp
nghiên cứu khoa học chuyên ngành phù hợp khác nhưphân tích, chứng minh, so
sánh, diễn giải, suy diễn logic và phương pháp xã hội học nhưkhảo sát thực tếtại
một sốtòa án, sửdụng kết quảthống kê của ngành tòa án và kiểm sát đểlàm sáng tỏ
những vấn đềnghiên cứu trong luận án.
6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Luận án là một công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu tương đối toàn diện và
có hệthống vềBPKCTT trong TTDS. Những đóng góp mới nổi bật của luận án thể
hiện ởnhững nội dung sau:
- Luận án đã làm sáng tỏmột sốvấn đềlý luận rất cơbản, quan trọng về
BPKCTT trong TTDS, đặc biệt là vấn đềkhái niệm BPKCTT trong TTDS, các dấu
hiệu, đặc điểm đặc trưng của BPKCTT trong TTDS, ý nghĩa của BPKCTT trong
TTDS, những vấn đềcơbản của PLTTDS vềBPKCTT và những tiêu chí cần đạt
được đối với PLTTDS vềBPKCTT. Việc làm sáng tỏnhững vấn đềlý luận này sẽlà
cơsở đểtiếp cận các quy định của PLTTDS hiện hành vềBPKCTT trong TTDS, là
định hướng cho việc kiến nghịhoàn thiện PLTTDS vềBPKCTT. Những vấn đềlý
luận này từtrước đến nay chưa có tác giảnào đềcập một cách hệthống, chuyên sâu
trong những công trình nghiên cứu khoa học vềBPKCTT trong TTDS.
- Luận án đã phân tích các quy định của PLTTDS Việt Nam hiện nay (chủyếu
là các quy định của BLTTDS) vềBPKCTT và thực tiễn thực hiện các quy định đó
trong những năm gần đây, từ đó chỉra những vướng mắc, bất cập trong các quy định
của PLTTDS hiện nay vềBPKCTT. Không chỉdừng lại ởviệc chỉra những vướng
mắc, bất cập đó, luận án còn phân tích đểtìm ra nguyên nhân của tình trạng các quy
định của PLTTDS vềBPKCTT ít có cơhội được áp dụng vì các tòa án rất ít khi
quyết định áp dụng BPKCTT.
- Luận án đưa ra một sốkiến nghịsửa đổi, bổsung một sốquy định của
BLTTDS vềBPKCTT nhằm hoàn thiện PLTTDS vềBPKCTT, từ đó góp phần nâng
cao hiệu quảcủa việc áp dụng BPKCTT trong TTDS, tòa án sẽngày càng bảo vệtốt
hơn, kịp thời hơn quyền, lợi ích hợp pháp cho các chủthểtrong TTDS. Những kiến
12
nghịcụthểvềcác chủthểcó quyền yêu cầu, thời điểm yêu cầu, thủtục yêu cầu, các
BPKCTT được yêu cầu, trách nhiệm của chủthể đã yêu cầu và áp dụng BPKCTT
không đúng . đã đưa ra trong luận án là những kiến nghịmới, chưa được tác giảnào
đưa ra và được dựa trên những căn cứ, lập luận tương đối khoa học, phù hợp với chủ
trương, đường lối của Đảng vềcải cách tưpháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền
Việt Nam XHCN.
7. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
Kết quảcủa việc nghiên cứu của luận án góp phần vào việc hoàn thiện
PLTTDS vềBPKCTT nói riêng và hoàn thiện PLTTDS Việt Nam nói chung.
Luận án còn là tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy, học
tập Luật TTDS Việt Nam cho các cơsởchuyên nghiên cứu pháp luật, đào tạo cán bộ
pháp luật.
Kết quảnghiên cứu của luận án có thểdùng làm tài liệu hướng dẫn trong việc
áp dụng PLTTDS vềBPKCTT nhằm đảm bảo tính thống nhất và chính xác trong
thực tiễn áp dụng BPKCTT trong giải quyết các VADS tại TAND.
Các kiến nghịnhằm hoàn thiện PLTTDS được đưa ra trong luận án còn là tài
liệu tham khảo trong quá trình hoàn thiện PLTTDS nói riêng, hoàn thiện pháp luật
nói chung.
8. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án
được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đềlý luận cơbản vềBPKCTT trong TTDS.
Chương 2: Các quy định của PLTTDS Việt Nam hiện hành vềBPKCTT và
thực tiễn áp dụng.
Chương 3: Yêu cầu và kiến nghịhoàn thiện PLTTDS vềBPKCTT.

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀLÝ LUẬN CƠBẢN VỀBIỆN PHÁP
KHẨN CẤP TẠM THỜI TRONG TỐTỤNG DÂN SỰ
1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, Ý NGHĨA CỦA BIỆN PHÁP KHẨN CẤP TẠM THỜI
TRONG TỐTỤNG DÂN SỰ
1.1.1. Khái niệm biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tốtụng dân sự
Vấn đềcông nhận các quyền con người là vấn đềnhân quyền đã và đang được
đặt ra với mỗi quốc gia trên thếgiới. Việc công nhận các quyền này quan trọng đến
mức trong cuốn sách “Các quyền con người” do Liên Hiệp Quốc xuất bản đểkỷ
niệm 30 năm ngày ra đời của bản Tuyên ngôn toàn thếgiới vềnhân quyền đã khẳng
định “chúng ta không thểsống nhưcon người nếu không có các quyền này” [98, tr. 26].
Công nhận các quyền con người sẽ đồng nghĩa với việc cần thiết phải ghi nhận nó trong
hệthống pháp luật của quốc gia, coi đó là sự đảm bảo cho mỗi chủthểcó thểthụ
hưởng và tham gia tích cực vào quá trình thực hiện các quyền đó. Nhưng nếu chỉ
dừng lại ởviệc ghi nhận quyền cho các chủthểvà các chủthểtích cực thực hiện
quyền của mình thì trong nhiều trường hợp quyền con người vẫn không được đảm
bảo thực hiện. Về điều này, nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Đẩu đã có nhận xét và nhận
xét này đã nhận được rất nhiều sự đồng tình, đó là “Một quyền lợi được luật pháp
công nhận nhiều khi không đủ đảm bảo cho người có chủquyền hưởng dụng: quyền
lợi có thểbịphủnhận, bịxâm phạm” [19, tr. 3]. Vì thếmột yếu tốrất quan trọng,
thậm chí quan trọng hơn cảlà pháp luật phải tạo ra được những thiết chế đặc biệt để
thực hiện và bảo vệcác quyền con người đã được pháp luật công nhận trong trường
hợp chúng bịphủnhận hoặc bịxâm phạm. Trong suốt lịch sửphát triển của nhân
loại, có một thiết chế đã tỏrõ tính hiệu quả, đó là chủthểcủa những quyền, lợi ích
khi bịxâm phạm, bịphủnhận sẽtìm đến tòa án - cơquan tưpháp của nhà nước để
nhờtòa án bảo vệbằng một hoạt động đặc thù là xét xử. Quyền tìm đến tòa án để
nhờtòa án bảo vệcũng là một quyền con người được ghi nhận tại Tuyên ngôn toàn
thếgiới vềnhân quyền của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc ngày 19/12/1948.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1. Đào Duy Anh (1957), Hán Việt từ điển, Nxb Trường Thi, Sài gòn.
2. Chantal ARENS (2005), Bồi thường thiệt hại do lỗi của cơquan tưpháp gây ra, Tham
luận tại lớp bồi dưỡng thẩm phán ngày 31/10 vàngày 1/11/2005, Bản dịch của Nhà
pháp luật Việt Pháp, Hà Nội.
3. Nguyễn Mạnh Bách (1996), Luật tốtụng dân sựViệt Nam lược giải, Nxb Đồng Nai.
4. Ban chỉ đạo cải cách tưpháp - Ban chấp hành trung ương (2006), Tài liệu phiên họp
lần thứ14- Các báo cáo chuyên đề, Hà nội.
5. Ban Tuyên giáo trung ương (2008), Nghịquyết số21 - NQTW ngày 30//1/2008 vềtiếp
tục hoàn thiện thểchếkiến trúc thượng tầng có định hướng xã hội chủnghĩa, Tài
liệu nghiên cứu các Nghịquyết hội nghịtrung ương 6 khóa X, Nxb Chính trịquốc
gia, Hà Nội.
6. Bộluật Dân sựvà Thương sựtốtụng(1972), Nxb Thần Chung Sài Sòn.
7. Bộluật tốtụng dân sự Đức, NXB Tưpháp, Hà nội.
8. Bộluật tốtụng dân sựViệt Nam, Nxb Tưpháp, Hà Nội.
9. Bộluật Tốtụng dân sựLiên bang Nga(2005), Nxb Tưpháp, Hà Nội;
10. Bộluật Tốtụng dân sựCộng hòa Pháp(1998),Nxb Chính trịquốc gia, Hà Nội.
11. Bộluật Tốtụng dân sựCộng hòa nhân dân Trung Hoa (2002), Bản dịch tiếng Việt,
Hà Nội.
12. Thiều Châu ( 2004), Hán Việt tự điển, Nxb Thanh niên.
13. Hoàng ThịQuỳnh Chi (2005), “Vềkiểm sát việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
trong tốtụng dân sự”, Tạp chí kiểm sát(11).
14. Nguyễn Văn Cường, Lê ThếPhúc (2010), Một sốvướng mắc trong quá trình giải
quyết các vụviệc kinh doanh, thương mại và đềxuất, kiến nghịhoàn thiện Bộluật tố
tụng dân sự, Tham luận tại Hội thảo đánh giá việc áp dụng các quy định của Bộluật
tốtụng dân sựsau 5 năm triển khai thực hiện, tập trung vào lĩnh vực giải quyết tranh
chấp thương mại ngày 17/6/2010.
15. Tống Quang Cường (2007), Luật Tốtụng dân sựViệt Nam - Nghiên cứu so sánh, Nxb
Đại học quốc gia.
196
16. Đảng cộng sản Việt Nam (2002), Nghịquyết 08 – NQ/TƯngày 2/1/2002 của Bộ
Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX vềmột sốnhiệm vụtrọng tâm
công tác tưpháp trong thời gian tới, Hà Nội.
17. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghịquyết 48 - NQ/TƯngày 24//5/2005 của Bộ
Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX vềChiến lược xây dựng và
hoàn thiện hệthống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020,
Hà Nội.
18. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghịquyết 49 - NQ/TƯngày 2//6/2005 của Bộ
Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX vềChiến lược Cải cách tưpháp
đến năm 2002, Hà Nội.
19. Nguyễn Huy Đẩu (1962), Luật tốtụng dân sựViệt Nam, xuất bản dưới sựbảo trợcủa
BộTưpháp.
20. Lê ThịHương Giang (2009), “Vềthi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm
thời của tòa án theo Luật thi hành án dân sựnăm 2008”, Tạp chí nghềluật(2).
21. Lê Thu Hà (2006), Một sốvấn đềcủa pháp luật tốtụng dân sựvà thực tiễn áp dụng,
Bình luận khoa học, Nxb Tưpháp Hà Nội.
22. Lê Thu Hà (2007), “Những điểm mới vềbiện pháp khẩn cấp tạm thời”, Tạp chí tòa án
nhân dân(1).
23. Trần VũHải (2003), Ảnh hưởng của Hiệp định thương mại Việt Mỹ đến pháp luật tố
tụng dân sựViệt Nam, Tham luận tại Chương trình tọa đàm vềDựthảo Bộluật tố
tụng dân sựViệt Nam ngày 7/11/2003, Hà Nội.
24. Hiệp định giữa Cộng hòa xã hội chủnghĩa Việt Nam và Hợp chủng quốc Hoa kỳvề
quan hệthương mại(2002), Nxb Chính trịquốc gia, Hà Nội.
25. Tô Văn Hòa (2007), Tính độc lập của tòa án(Nghiên cứu pháp lý vềcác khía cạnh lý
luận, thực tiễn ở Đức, Mỹ, Pháp, Việt Nam và các kiến nghị đối với Việt Nam, Nxb
Lao động, Hà Nội
26. Học viện Tưpháp (2007), Giáo trình Luật Tốtụng dân sự, Nxb Công an nhân dân, Hà nội.
27. Học viện tưpháp (2010), Kỹnăng thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm
thời của tòa án, Tập tài liệu dùng cho các lớp đào tạo nghiệp vụthi hành án dân sự.
28. Hoàng Quốc Hồng (2003), “Thẩm quyềm áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của