Luận Văn Biện pháp giải quyết mối quan hệ giữa phát triển kinh tế thị trường và giữ vững định hướng xã hội ch

Biện pháp giải quyết mối quan hệ giữa phát triển kinh tế thị
trường và giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Tóm tắt. Kết hợp phát triển kinh tế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa là biện pháp có ý nghĩa lâu dài, xuyên suốt quá trình phát triển của nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là hai mặt của một quá trình phát triển, chúng vừa mâu thuẫn lại vừa có thể tác động hỗ trợ lẫn nhau. Vì vậy, việc làm thế nào để phát huy được cả ưu thế của kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã hội, nhằm đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, tiến tới làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” là đòi hỏi bức bách của nền kinh tế hiện nay. Giải pháp cho vấn đề này thì có nhiều, song trước nhất, và cơ bản nhất là: phải thống nhất nhận thức về “nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” ở Việt Nam; đảm bảo sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trên cơ sở tăng cường hiệu năng quản lý của nhà nước và hiệu quả của thành phần kinh tế nhà nước; kết hợp hài hòa các mục tiêu phát triển trong từng giai đoạn cụ thể.







1. Thống nhất nhận thức về “nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” ở Việt Nam


Hai mươi năm đã trôi qua kể từ khi chúng ta xác định và xây dựng nền “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Tính đúng đắn của quyết định lựa chọn mô hình đó đang dần được thực tiễn kiểm nghiệm: kinh tế tăng trưởng với tốc độ cao và được duy trì trong thời

ràng”(1), thậm chí “chẳng thấy đâu”, trong khi kinh tế thị trường thì “chỉ cần ra đường là thấy”(2), nên đã có nhiều nhận thức khác nhau về vấn đề này. Không ít người hoặc do chưa hiểu, hoặc cố tình không hiểu đã đặt đối lập kinh tế thị trường với chủ nghĩa xã hội. Một số khác không bài bác nhưng chỉ chú trọng đến mặt phát triển kinh tế thị trường, không quan tâm đến khía cạnh “định hướng xã hội chủ nghĩa”. Một số người có quan tâm đến việc

gian dài, đời sống vật chất và tinh thần của

người dân ngày càng được nâng cao, nền kinh tế đang từng bước hội nhập với nền kinh tế thế giới. Tuy vậy, do khái niệm “định hướng XHCN” rất trừu tượng, “khó giải thích rõ





(1) Lê Du Phong, (2009) Vài suy nghĩ về mô hình kinh tế tổng thể ở Việt Nam, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá đội lên CNXH ở Việt Nam: cơ sở lý luận và thực tiễn”, , tr.28.
(2) Nguyễn Đức Bình,(2009) Góp bàn về đường lối kinh tế cơ bản trong thời kỳ quá đội lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia “Mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam: cơ sở lý luận và thực tiễn.






định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế nhưng lại lúng túng, không cắt nghĩa được cụ thể thế nào là “định hướng xã hội chủ nghĩa”, là một “nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” và không biết giữa hai “cái” đó có thể hòa hợp với nhau được hay không.
Bất luận thế nào, một khi chúng ta không có nhận thức đầy đủ và rõ ràng về một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì việc xây dựng và phát triển nó trong thực tiễn cũng chắc chắn sẽ kém hiệu quả, nếu không muốn nói là thất bại.
Trước hết, cần phải khẳng định, việc lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một lựa chọn hoàn
toàn đúng đắn. Sự tồn tại của kinh tế thị trường

làm công cụ quan trọng để điều tiết nền kinh tế thị trường. Điển hình là nước Mỹ, nơi được mệnh danh là nền kinh tế thị trường tự do nhất thế giới, đỉnh cao của chủ nghĩa tư bản cũng đã phải dùng đến những biện pháp thiên về tính chất xã hội để tạo sự ổn định và tăng trưởng. Chẳng hạn, chính sách kinh tế của Tổng thống Franklin D. Roosevelt thực hiện những năm 30 của thế kỷ trước đã giúp nước Mỹ vượt qua khủng hoảng kinh tế thế giới và trở thành siêu
cường.(4) Hay như gần đây, nhà tỷ phú Bill Gates - người giàu lên trong môi trường kinh tế
thị trường cũng đã phải lên tiếng, rằng: Chúng ta phải biết tìm cách vận dụng những phương thức vận hành nền kinh tế tư bản đang làm giàu cho người giàu bây giờ bắt đầu làm giàu cho cả người nghèo (trả lời phỏng vấn báo chí tại Diễn
(5)

với tư cách là hình thái kinh tế phổ biến trong

đàn kinh tế thế giới Davos năm 2008).

Vậy

xã hội tư bản chủ nghĩa thì dễ dàng nhận thấy, nhưng không phải ai cũng nhận thức được rằng, nó không phải là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản, mà quan trọng hơn, đó là kết quả sự phát triển chung của văn minh nhân loại. Kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa, vì thế, có thể tồn tại bên cạnh nhau, thậm chí hỗ trợ nhau trong quá trình phát triển. Chính Lênin đã từng chỉ ra con đường phát triển cho nước Nga những năm đầu bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, là “học tập chủ nghĩa tư bản nhà nước của người Đức, dốc hết sức ra bắt chước nó và không ngại ngùng dùng biện pháp độc tài để đẩy nhanh nước Nga cổ dã man bắt chước con đường phát triển của Tây Âu đó ”, đồng thời vạch rõ hạn chế của những người đem “chủ nghĩa tư bản” đối lập một cách
trừu tượng với “chủ nghĩa xã hội”(3).
Hơn 70 năm nay, các nước tư bản chủ nghĩa đều đã học tập và vận dụng những ưu việt của chủ nghĩa xã hội để phát triển nền kinh tế - xã hội của quốc gia mình, như sự can thiệp của nhà nước vào kinh tế, hay chủ trương phát triển mạnh khu vực sở hữu nhà nước và sử dụng nó






(3) V.I.Lênin, Toàn tập, Tập 43, Nxb Tiến bộ, Mat-xcơ-va, 1978, tr.245.

thì, chẳng có lý do gì mà một nước phát triển
theo định hướng xã hội chủ nghĩa như Việt Nam lại không được sử dụng những yếu tố hợp lý của kinh tế thị trường.
Kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ


“Kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa tuy không cùng một bản chất, nhưng không hề đối lập nhau; mà ngược lại chúng có mối quan hệ với nhau, có khả năng kết hợp với nhau và bổ sung cho nhau.”