Tài liệu Bia đề Tiến sĩ Triều Nguyễn (Kỳ 8)

Bài viết được đánh vi tính lại từ Tạp chí Huế xưa và Nay. Bài viết này của Nhà nghiên cứu Lê Nguyễn Lưu.

Đây là một hệ thống bài viết về các văn bia tiến sĩ tại Văn thánh Huế. Nếu bạn có người thân từng đỗ đạt và làm quan thời nhà Nguyễn thì tài liệu này rất có ích đối với bạn và cho những ai nghiên cứu về vấn đề này.

Trích một phần bài viết:

BIA ĐỀ TÊN TIẾN SĨ KHOA QUÝ SỬU (1853)

Năm Nhâm Tí, Tự Đức 5 (1852), thi hương, đặt thêm trường Bình Định cho sĩ tử các tỉnh từ Quảng Ngãi trở vào đến Khánh Hòa, và sĩ tử Ninh Bình thi chung với Thanh Hóa, lấy đỗ trường Thừa Thiên 22 người, Nghệ An 16 người, Thanh Hóa 12 người, Hà Nội 22 người, Nam Định 20 người, Bình Định 13 người, Gia Định 13 người. Năm Quý Sửu, Tự Đức 6 (1853), tháng hai, định lại lệ thi hội và thi đình. Về đầu đề, nếu đề do vua ra, quan trường chép lại trên giấy vàng rồi niêm yết (Đề do vua ra được tiến trường một cách trang trọng khác thường. Thi hội và điện thì vào canh tư năm khắc, thi hương thì vào canh năm khắc đầu(1), một viên quan bộ Lễ và một viên quan Nội Các mặc triều phục, bưng khay đựng đầu đề đến cửa trường; hai vị chánh phó chủ khảo cũng mặc triều phục quỳ ở phía tả cửa trường đón nhận, đặt khay trên án vàng, cùng lễ năm lạy, rồi mang vào trường làm việc. Chiều thi xong, hai viên quan bộ Lễ và Nội Các đến nhận lại, rước về lưu trữ); nếu đề do quan trường ra, thì chép lại trên giấy lệnh rồi niêm yết. Về duyệt quyển, chấm xong, giao tất cả cho quan đề điệu duyệt, các quyển có phân số (tức 1 điểm trở lên) sẽ chuyển cho thí viện làm việc, quyển nào không đủ phân số thì để riêng, thông báo cho người có tên không được vào thi tiếp. Sau 4 kì, quan đề điệu xem, chia ra từng loại, ai trúng 3 hay bốn kì, giao cho quan trường nhận xét để lấy đỗ. Tháng Ba thi hội, lấy 7 trúng cách và 6 phó bảng. Tháng Tư vào thi điện. Độc quyển là Hiệp Biện đại học sĩ lãnh Lễ bộ thượng thư kiêm quản Binh bộ Lâm Duy Thiếp, Hộ bộ thượng thư Ngụy Khắc Tuần; duyệt quyển là Lễ bộ hữu tham tri Phạm Thế Hiển, Công bộ thị lang sung biện Nội Các sự vụ Trần Tuyên Thành, xếp hạng 2 đệ nhất giáp đệ tam danh, 1 đệ nhị giáp và 4 đệ tam giáp. Bia khắc ngay trong tháng Sáu cùng năm.

Nguyên văn:

皇 朝 嗣 德 陸 年 癸 丑 會 試 科 進 士 題 名 碑

賜 第 一 甲 進 士 及 第 第 三 名 貳 名

阮 德 達 舉 人 。 年 庚 甲 申 三 拾 歲 。 乂 安 省 英 山 府 清 漳 縣 南 金 總 南 金 上 社 橫 山 村

阮 文 交 舉 人 。 會 元 。 年 庚 壬 申 肆 拾 貳 歲 。 乂 安 省 英 山 府 清 漳 縣 南 金 總 忠 勤 社