Tài liệu Bệnh học thủy sản

MỤC LỤC
MỤC LỤC . 1
BÀI MỞ ĐẦU . 6
I. GIỚI THIỆU MÔN HỌC 6
II. NỘI DUNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA MÔN HỌC . 6
2.1 Nội Dung . 6
2.2 Nhiệm vụ . 6
III. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CỦA MÔN HỌC BỆNH HỌC THỦY SẢN 7

PHẦN I: BỆNH HỌC THỦY SẢN ĐẠI CƯƠNG
CHƯƠNG I: KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BỆNH LÝ . 9
I. KHÁI NIỆM VỀ BỆNH LÝ . 9
1.1 Định nghĩa . 9
1.2 Bệnh lý 9
II. NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN PHÁT SINH BỆNH LÝ . 9
2.1 Nguyên nhân phát sinh bệnh lý . 9
2.2 Điều kiện để phát sinh bệnh . 11
III. CÁC LOẠI BỆNH 11
3.1. Căn cứ nguyên nhân gây bệnh . 11
3.2 Căn cứ tình hình cảm nhiễm của bệnh để chia thành các nhóm sau: 12
3.3 Căn cứ vào vị trí ký sinh ở các cơ quan, các tổ chức người ta chia bệnh cá, tôm
thành . 13
3.4 Căn cứ vào tính chất quá trình của bệnh để chia. . 13
IV. CÁC TRIỆU CHỨNG BỆNH LÝ 14
4.1 Định nghĩa triệu chứng bệnh lý 14
4.2 Quá trình cơ bản của bệnh lý 14
V. CÁC THỜI KỲ PHÁT TRIỂN CỦA BỆNH . 18
5.1 Thời kỳ ủ bệnh. . 18
5.2 Thời kỳ dự phát . 19
5.3 Thời kỳ thịnh vượng. 19
5.4 Thời kỳ khỏi bệnh (thời kỳ cuối bệnh) 19
5.5 Thời kỳ phục hồi . 20
Tài liệu tham khảo 20
CHƯƠNG II: KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ BỆNH KÝ SINH

I. KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM 21
1.1 Định nghĩa về bệnh truyền nhiễm . 21
1.2 Nguồn gốc và con đường lan truyền của bệnh truyền nhiễm ở động vật thủy sản . 21
II. BỆNH KÝ SINH TRÙNG . 25
2.1 Định nghĩa . 25
2.2 Nguồn gốc của sinh vật sống ký sinh 26
Tài liệu tham khảo 32

CHƯƠNG III: MỘT SỐ THUỐC VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÒNG TRỊ BỆNH TRÊN CÁ
TÔM
A. MỘT SỐ THUỐC THƯỜNG DÙNG. 33
I. Tác động của thuốc và hóa chất . 33
1
Bệnh học thuỷ sản
1.1. Tác động cục bộ và tác động hấp thu . 33
1.2. Tác động chính và tác động phụ 33
1.3. Tác động trực tiếp và tác động gián tiếp 33
1.4 Tác động chuyên trị và tác động chữa trị 33
1.5 Tác động hiệp đồng và tác động tương kỵ 33
II. CÁC YẾU TỐ HƯỞNG ĐẾN TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC VÀ HÓA CHẤT . 34
2.1 Yếu tố về bản thân vật chủ (yếu tố bên trong): . 34
2.2 Yếu tố bên ngoài . 34
2.3 Những hiện tượng dược lý xuất hiện trong quá trình tác động của thuốc: . 35
III. NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG THUỐC VÀ HÓA CHẤT 36
B. THUỐC VÀ HÓA CHẤT THƯỜNG DÙNG TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN . 37
I. THUỐC VÀ HÓA CHẤT XỬ LÝ MÔI TRƯỜNG NƯỚC . 37
1.1 Chlorine . 37
1.2 BKC 38
1.3 Chloramin T 39
1.4 Iodine 40
1.5 EDTA 40
1.6 Thiosulphate natri . 40
II. Thuốc và hóa chất để diệt ký sinh trùng . 41
2.1 Ðồng Sulfat . 41
2.2 Thuốc tím 42
2.3 Peroxide 42
2.4 Xanh Methylen 43
2.5 Muối ăn . 43
2.6 Formalin 44
III. Thuốc và hóa chất xử lý đáy ao. . 44
3.1 Vôi 44
3.2 Zeolite . 45
3.3 Dây thuốc cá . 46
3.4 Bánh hạt trà . 47
IV. Các loại cung cấp dinh dưỡng bổ sung 47
4.1 Vitamin . 47
4.2 Khoáng 48
4.3 Probiotic 49
V. Thuốc kháng sinh . 50
5.1 Khái niêm chung . 50
5.2 Nguyên tắc sử dụng kháng sinh an toàn hợp lý 51
5.3 Phân loại kháng sinh 51
5.4 Hoạt tính kháng khuẩn của kháng sinh . 52
5.5 Phối hợp kháng sinh: 52
5.6 Các kháng sinh thông dụng trong nuôi thủy sản . 53
5.7 Sự kháng thuốc kháng sinh và cách hạn chế . 53
VI. Một số cây thuốc thường dùng trong thủy sản . 54
6.1. Tỏi (Allium Sativum L.) 54
6.2. Cỏ nhọ nồi (Eclipta alba Hassk) 55
6.3 Cây xoan (Melia azedarach L) 55
2
Bệnh học thuỷ sản
6.4 Rau sam (Portula Oleracea L) . 56
B. PHƯƠNG PHÁP PHÒNG TRỊ BỆNH CÁ, TÔM. . 56
I. Tầm quan trọng của công tác phòng trị bệnh cá, tôm 56
II. Nguyên tắc và biện pháp tổng hợp để phòng trị bệnh cá. 56
2.1 Nguyên tắc 56
2.2 Các biện pháp tổng hợp để phòng trị bệnh cá . 56
III. Các nguyên tắc chính phòng bệnh trên cá, tôm 59
3.1 Các nguyên tắc chính phòng bệnh trên cá, tôm 59
3.2 Một số qui định về việc sử dụng thuốc kháng sinh . 59
IV. Một số phương pháp trị bệnh cá, tôm . 60
4.1 Tắm cá . 60
4.2 Phun thuốc xuống ao . 60
4.3 Chế biến thuốc vào thức ăn . 61
4.4 Treo giỏ thuốc. 61
4.5 Tiêm cá 61
4.6 Bơm thuốc . 61
4.7 Bôi trực tiếp 62
Tài liệu tham khảo 62

PHẦN II. BỆNH CÁ
CHƯƠNG IV: BỆNH DO VI KHUẨN VÀ NẤM
I. Bệnh do vi khuẩn . 63
1.1 Bệnh đốm đỏ . 63
1.2 Bệnh trắng da 66
1.3 Bệnh mủ gan trên cá tra Pangasianodon hypophthalmus. 68
II. BỆNH NẤM KÝ SINH 71
2.1 Bệnh nấm thủy mi . 71
2.2 BỆNH NẤM MANG 74
III. BỆNH LỞ LOÉT. CÒN GỌI LÀ HỘI CHỨNG DỊCH BỆNH LỞ LOÉT TRÊN CÁ.
(EUS: Epizootic Ulcerative Syndrome) 75
Tài liệu tham khảo 80

CHƯƠNG V: BỆNH DO NGUYÊN SINH ĐỘNG VẬT (ngành protozoa) . 82
I. Lớp trùng roi - Flagellata . 83
1.1. Bệnh trùng roi trong máu cá - Trypanosomosis . 83
1.2 BỆNH TRÙNG ROI - COSTIOSIS . 85
1.3 Bệnh trùng 8 tiên mao - Octomitosis 87
II. Lớp bào tử trùng - Sporozoa 88
2.1. Bệnh cầu trùng - Coccidiosis . 88
III. Lớp thích bào tử trùng - Cnidosporidia 89
3.1 Bệnh bào tử trùng - Myxoboliosis . 89
IV. Lớp tiêm mao trùng - Ciliata . 91
4.1 Bệnh tà quản trùng - Chilodonellosis 91
4.2 Bệnh trùng bánh xe - Trichodinosis 92
4.3 Bệnh trùng quả dưa - Ichthyophthyriosis 94
4.4. Bệnh do trùng loa kèn 96
4.5. Bệnh trùng hoa loa kèn. . 97
Tài liệu tham khảo 99
3
Bệnh học thuỷ sản
CHƯƠNG VI: BỆNH DO NGÀNH GIUN SÁN KÍ SINH
A. Ngành giun dẹp - Plathelminthes . 100
I. LỚP SÁN LÁ ĐƠN CHỦ - MONOGENEA . 100
1.1 bệnh sán lá 18 móc - Gyrodactylosis . 100
1.2 Bệnh sán lá 16 móc - Dactylogyrosis . 102
1.3. Bệnh sán lá song thân Diplozoosis. . 103
II. Lớp sán lá song chủ - Digenea . 105
2.1 SÁN LÁ KÝ SINH TRONG MẮT CÁ - DIPLOSTOMOSIS 105
2.2 BỆNH MỰC CÁ - NEODIPLOSTOMOSIS . 106
2.3 BỆNH SÁN LÁ MÁU - SANGUINICOLOSIS 107
2.4 BỆNH SÁN LÁ GAN - CLONORCHOSIS 108
2.5 SÁN DÂY - CESTOIDEA 110
B. GIUN ĐỐT - ANNELIDAE 111
C. NGÀNH GIUN TRÒN - NEMATHELMINTHES . 112
I. GIUN TRÒN - NEMATODA . 112
1.1 GIUN PHILOMETRA 112
1.2 GIUN CAPILARIA 114
II. GIUN ĐẦU MÓC - ACANTHOCEPHALA . 115
Tài liệu tham khảo 117

CHƯƠNG VII: BỆNH DO NGÀNH GIÁP XÁC VÀ CÁC PHI SINH VẬT KHÁC
I. BỆNH DO NGÀNH GIÁP XÁC 118
1.1 Bệnh trùng mỏ neo - Lernaeosis . 118
1.3 Bệnh rận cá – Argulosis 122
II. BỆNH DO CÁC SINH VẬT KHÁC . 124
2.1 Bọ gạo (chùm chụp) 124
2.2 Bắp cày (Dytiscus) 125
2.3 Tiểu cầu tảo . 125
2.4 Rong hình lưới (Hydrodictyon reticulatum) . 125
2.5 Phi sinh vật 126
Tài liệu tham khảo 131

CHƯƠNG VIII: NHỮNG KHÁI NIỆM VÀ PHƯƠNG PHÁP CƠ BẢN NGHIÊN CỨU
BỆNH TÔM
I. Nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh ở tôm nuôi 132
1. Vật chủ 132
2. Tác nhân gây bệnh 132
3. Môi trường 133
II. Phương pháp thu và bảo quản mẫu chẩn đoán bệnh tôm . 133
1. Thu mẫu 133
2. Chuyển mẫu đến phòng thí nghiệm 134
3. Bảo quản mẫu . 135
III. Phương pháp phát hiện bệnh ở tôm nuôi 135
1. Phải theo dõi các thông tin về môi trường và quản lý ao nuôi bao gồm: . 136
2. Quan sát dấu hiệu bệnh bên ngoài cơ thể tôm 136
IV. Phương pháp chẩn đoán bệnh . 140
1. Những phương pháp cơ bản trong phòng thí nghiệm . 140
2. Phương pháp phân lập và định danh vi khuẩn 141
4
Bệnh học thuỷ sản
3. Phương pháp mô học 141
4. Phương pháp tạo phản ứng chuỗi nhờ polymerase (PCR) 142
Tài liệu tham khảo 143

CHƯƠNG IX: BỆNH VIRUS 144
I. Bệnh MBV . 144
II. Bệnh đầu vàng 145
III. Bệnh đốm trắng . 146
Tài liệu tham khảo 148

CHƯƠNG X: BỆNH VI KHUẨN
I. Bệnh phát sáng . 149
II. Bệnh Vibrio 150
III. Bệnh đốm nâu, đốm đen . 150
IV. Bệnh vi khuẩn dạng sợi 152
Tài liệu tham khảo 154

CHƯƠNG XI: BỆNH NẤM, NGUYÊN SINH ĐỘNG VẬT VÀ BỆNH DO CÁC
NGUYÊN NHÂN KHÁC

I. Bệnh nấm Mycosis 155
II. Bệnh do vi sinh vật bám . 155
Tài liệu tham khảo 157
CHƯƠNG XII: BỆNH DO CÁC NGUYÊN NHÂN KHÁC
I. Bệnh mang (mang đen, mang đỏ, phồng nắp mang) . 158
II. Bệnh hoại cơ . 159
III. Bệnh cong thân . 159
IV. Bệnh lột xác không thành công 160
Tài liệu tham khảo 162