Thạc Sĩ Bảo đảm quyền học tập của trẻ em ở Việt Nam hiện nay

MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục

MỞ ĐẦU 1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BẢO ĐẢM QUYỀN HỌC TẬP CỦA
TRẺ EM 7
1.1. Quan niệm về trẻ em và quyền trẻ em 7
1.1.1. Quan niệm về trẻ em 7
1.1.2. Quan niệm về quyền trẻ em . 11
1.1.3. Quan niệm về quyền học tập của trẻ em 16
1.2. Quyền học tập của trẻ em trong pháp luật quốc tế và Việt Nam 18
1.2.1. Quyền học tập của trẻ em trong pháp luật quốc tế . 18
1.2.2. Quyền học tập của trẻ em trong pháp luật Việt Nam . 27
1.3. Các thiết chế bảo vệ quyền học tập của trẻ em ở Việt Nam . 42
1.3.1. Gia đình 42
1.3.2. Nhà trường . 43
1.3.3. Các tổ chức xã hội 47
1.3.4. Nhà nước 49

Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN HỌC
TẬP CỦA TRẺ EM Ở VIỆT NAM 53
2.1. Thực trạng pháp luật đảm bảo quyền học tập của trẻ em . 53
2.2. Thực trạng bảo đảm quyền học tập của trẻ em của Nhà nước 62
2.2.1. Hệ thống giáo dục Việt Nam 64
2.2.2. Những tác động của cách thức tổ chức hệ thống giáo dục đến quyền
được đi học của trẻ em . 672.3. Thực trạng bảo đảm quyền học tập của trẻ em của gia đình, nhà
trường và xã hội 71
2.3.1. Từ phía gia đình . 71
2.3.2. Từ phía nhà trường . 75
2.3.3. Từ phía xã hội 78
2.4. Ưu điểm và nhược điểm của việc bảo đảm quyền học tập của trẻ
em ở Việt Nam hiện nay . 85
2.4.1. Ưu điểm của việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em ở Việt Nam hiện nay . 85
2.4.2. Nhược điểm của việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em Việt Nam
hiện nay 87
2.5. Giải pháp bảo đảm quyền học tập của trẻ em . 91
2.5.1. Hoàn thiện pháp luật 92
2.5.2. Bảo đảm quyền học tập cho trẻ em bằng pháp luật . 94
2.5.3. Bảo đảm quyền học tập cho trẻ em ở gia đình, nhà trường và xã hội 96
2.5.4. Các giải pháp khác . 99

KẾT LUẬN 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO 103


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trẻ em hôm nay thế giới ngày mai. Trẻ em do còn non nớt về thể chất
và trí tuệ nên cần được chăm sóc và bảo vệ đặc biệt. Tuy nhiên không chỉ bảo
vệ, chăm sóc trẻ em bằng tình yêu thương mà chúng ta cần phải trang bị cho
trẻ em - thế hệ tương lai của đất nước bằng nền giáo dục tiến bộ và có hiệu
quả. Nhận thức được đây là vấn đề quan trọng vì thế Đảng và Nhà nước ta
trong nhiều năm đã có những đầu tư đúng hướng cho giáo dục và quy định
vấn đề giáo dục trẻ em trong nhiều văn bản. Đảng ta luôn khẳng định vai trò
trung tâm, đặc biệt quan trọng của giáo dục và đào tạo trong công cuộc Đổi
mới đất nước được khởi xướng từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI là Đại hội của Đổi mới. Tại Đại hội
này, Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước. Phương hướng cơ
bản của chính sách kinh tế - xã hội trong Báo cáo chính trị được thông qua tại
Đại hội đã đề ra mục tiêu của giáo dục là “hình thành và phát triển toàn diện
nhân cách xã hội chủ nghĩa của thế hệ trẻ, đào tạo đội ngũ lao động có kỹ
thuật, đồng bộ về ngành nghề, phù hợp với yêu cầu phân công lao động của
xã hội”. Đại hội xác định “sự nghiệp giáo dục, nhất là giáo dục đại học và
chuyên nghiệp” phải “trực tiếp góp phần vào việc đổi mới công tác quản lý
kinh tế và xã hội. Tổng kết kinh nghiệm thực hiện cải cách giáo dục, điều
chỉnh, nâng cao chất lượng của cuộc cải cách này”. Đại hội cũng đã đưa ra
yêu cầu về phát triển giáo dục là: “Phát triển có kế hoạch hệ thống giáo dục,
từ giáo dục mầm non đến đại học và trên đại học, bảo đảm chất lượng và
hiệu quả đào tạo”; “Kế hoạch phát triển giáo dục phải gắn bó với kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội ở từng địa phương và trong cả nước. Đầu tư đúng
mức cho sự nghiệp giáo dục nhằm trước hết bảo đảm đủ sách giáo khoa và cơ 2
sở cần thiết cho dạy và học. Ngoài ngân sách của nhà nước, cần quy định rõ
sự đóng góp của các ngành và các địa phương, các tổ chức kinh tế, xã hội và
các gia đình cho sự nghiệp giáo dục”
Như vậy, quan điểm về đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo đã được
Đảng ta đề ra từ Đại hội toàn quốc lần thứ VI. Đây chính là cơ sở, tiền đề để
Đảng ta ngày càng hoàn thiện hệ thống quan điểm, đồng thời là cơ sở để Nhà
nước hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về phát triển giáo dục và đào
tạo. Điều này đã được thể hiện cụ thể trong các văn kiện Đại hội Đảng, các
văn kiện Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương và trong các văn kiện của Bộ
Chính trị, Ban Bí thư các khóa VII, VIII, IX, X cũng như trong chính sách
phát triển giáo dục và đào tạo của nước ta.
Bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm
1946 đã ghi nhận sự bảo đảm quyền trẻ em trong lĩnh vực giáo dục, đó là: “Trẻ
con được săn sóc về mặt giáo dưỡng” (Điều 14), và “Nền sơ học cưỡng bách
và không học phí. Ở các trường sơ học địa phương, quốc dân thiểu số có quyền
học bằng tiếng của mình. Học trò nghèo được Chính phủ giúp. Trường tư được
mở tự do và phải dạy theo chương trình nhà nước” (Điều 15). Quan điểm nhất
quán về chăm lo và bảo đảm quyền trẻ em được thể hiện xuyên suốt trong các
bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001).
Giáo dục trẻ em không chỉ được quy định trong văn kiện đại hội Đảng
mà còn được quy định thành luật. Như vậy, giáo dục vừa là quyền của trẻ em,
vừa là phương tiện không thể thiếu để thực hiện quyền trẻ em khác, giáo dục
làm cho tương lai của trẻ em được mở rộng. Ngày 26/01/1990 Việt Nam đã
ký Công ước về quyền trẻ em và phê chuẩn công ước này ngày 20/02/1990
không kèm theo bản lưu nào. Việt Nam là nước đầu tiên ở Châu Á và là quốc
gia thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước này. Tháng 9/1990, Việt Nam đã
tham gia Hội nghị thượng đỉnh thế giới vì trẻ em và tháng 3/1991 đã ký 3
Tuyên bố thế giới vì sự sống còn, bảo vệ và phát triển của trẻ em. Việc phê
chuẩn Công ước về quyền trẻ em 1989 tạo cơ sở pháp lý quốc tế cho việc bảo
vệ quyền trẻ em ở Việt Nam, đồng thời cũng đặt ra những nghĩa vụ rằng buộc
Việt Nam đối với việc thực thi công ước.
Tuy nhiên, ở Việt Nam việc thực hiện và đảm bảo quyền của trẻ em nói
chung cũng như quyền học tập của trẻ em còn nhiều hạn chế, trẻ em ở các vùng
niềm khác nhau chưa có sự đồng đều về vấn đề này. Như vậy, đồng nghĩa với
việc thực hiện luật bảo đảm quyền học tập của trẻ em Việt Nam cũng chưa
được quan tâm đúng mức. Vì vậy, việc nghiên cứu thực tế pháp luật Việt Nam
đã là được gì và còn thiếu sót gì để hoàn thiện hơn pháp luật trong nước là điều
cần thiết. Chính vì điều này, em xin chọn đề tài: “Bảo đảm quyền học tập của
trẻ em ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu quyền trẻ em hiện nay trên thế giới nói chung và Việt
Nam nói chung là rất phổ biến. Có rất nhiều công trình nghiên cứu, các dự
án hay những báo cáo về quyền trẻ em. Nhưng nghiên cứu về quyền trẻ em
trong lĩnh vực giáo dục thì hầu như chưa có mấy công trình nghiên cứu cụ
thể. Hầu hết quyền học tập của trẻ được lồng ghép với những báo cáo
thường niên của Việt Nam với Liên hợp quốc về việc thực hiện Công ước về
quyền trẻ em năm 1989.
Hiện nay chúng ta có Hội bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam. Hội này có
nhiệm vụ lập ra những dự án cụ thể hay liên kết với các tổ chức phi chính phủ
trên thế giới thành lập những dự án nghiên cứu nhằm bảo đảm quyền của trẻ
em tại Việt Nam. Ví như Hội cũng vừa hoàn thành dự án “Bảo vệ quyền trẻ
em dựa vào gia đình và cộng đồng”. Mục tiêu chung: Nhằm nâng cao nhận
thức và có kỹ năng bảo vệ trẻ em trong toàn dân. Chuyển giao kỹ năng đó cho
nhân dân để họ có thể tự làm đặc biệt đối với trẻ em có nguy cơ phải được 4
bảo vệ, quản lý và ngăn ngừa, giúp cơ quan quản lý nhà nước làm rõ trách
nhiệm, xây dựng mạng lưới trợ giúp trẻ em tại cộng đồng bền vững, góp phần
xây dựng chiến lược bảo vệ trẻ em với Chính phủ. Ngoài ra hoạt động thường
xuyên của Hội này là thăm hỏi và hỗ trợ về mặt kinh tế, tinh thần cho trẻ em ở
những vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa nhằm giảm cách biệt giữa trẻ em
các vùng trong cả nước.
Trong những năm qua, vấn đề trẻ em ngày càng được xã hội quan tâm và
được nhiều tác giả nghiên cứu, nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố
thành sách, chẳng hạn: Cuốn: “Bảo vệ quyền trẻ em trong pháp luật Việt Nam”
cua Viện nghiên cứu khoa học pháp lý – Bộ tư pháp, Nhà xuất bản giáo dục
năm 1996 là một công trình nghiên cứu ở một phạm vi rộng liên quan đến
nhiều lĩnh vực pháp luật về quyền trẻ em ở nước ta. Tuy nhiên cuốn sách này
được xuất bản đã khá lâu, hiện nay luật cũng đã được sửa đổi và bổ xung nhiều.
Ở cấp độ luận án Tiến sỹ, luận văn thạc sỹ hay ở cấp độ luận văn cử
nhân có một số tác giả nghiên cứu về quyền trẻ em nhưng không nghiên cứu
sâu về quyền giáo dục ở trẻ em mà nghiên cứu tất cả quyền của trẻ em. Hơn
thế hầu hết các tác giả này đều nghiên cứu luật nội dung mà chưa đề cập đến
lĩnh vực luật hình thức.
Như vậy, vấn đề bảo đảm quyền học tập của trẻ em Việt Nam cũng đã
được một số tác giả đề cập đến nhưng vẫn là những nghiên cứu chung, chưa
mang tính cụ thể riêng cho lĩnh vực này.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
Mục đích của luận văn nhằm cho người đọc hiểu hơn về tầm quan
trọng của quyền học tập ở trẻ em và thực trạng tình trạng bảo vệ quyền học
tập ở trẻ em về mặt luật định cũng như thực trạng thực hiện quyền này ở
Việt Nam. Hướng đến mục đích đó, luận văn cũng đề ra những nhiệm vụ
cần phải làm: 5
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về quyền học tập của trẻ em và khẳng
định quyền của trẻ em cũng là quyền của con người. Và trẻ em là đối tượng mà
chúng ta cần phải bảo vệ và chăm sóc nhiều hơn những đối tượng khác.
- Cũng trong luận văn này, tác giả đưa ta một số chuẩn mực quốc tế về
quyền học tập của trẻ em trong công ước quốc tế về quyền trẻ em năm 1989
mà Việt Nam đã là thành viên.
- Từ những chuẩn mực quốc tế như vậy quay trở lại với pháp luật Việt
Nam hiện hành. Chúng ta đã làm được gì để bắt kịp và học hỏi được gì từ
những quy định của luật quốc tế.
- Một nhiệm cụ nữa cũng không kém phần quan trọng đó là nghiên cứu
thực trạng thực hiện pháp luật về bảo đảm quyền học tập của trẻ em hiện nay.
- Trên cơ sở tìm ra các nguyên nhân, luận văn đề xuất các giải pháp về
việc hoàn thiện pháp luật về bảo đảm quyền học tập của trẻ em Việt Nam.
4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được trình bày trên cơ sở phương pháp của Lý luận Chủ
nghĩa Mac- Lenin về Nhà nước và pháp luật, trên nền tảng quan điểm của
Đảng và Nhà nước về con người và sự phát triển con người.
Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là phương pháp
duy vật biện chứng, phương pháp phân tích đối chiếu, phương pháp tổng hợp,
phương pháp hệ thống và phương pháp so sánh.
5. Những nét mới của luận văn
 Phân tích, làm rõ khái niệm trẻ em, quyền trẻ em để từ đó xác định
được chính xác đối tượng nghiên cứu.
 Trong luận văn chúng ta sẽ thấy được pháp luật quốc tế quy định thế
nào về quyền giáo dục ở trẻ em và từ những chuẩn mực ấy pháp luật Việt
Nam đã học hỏi được những gì.
 Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu, phân tích, đánh giá luận văn đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam. Đưa quy định về
quyền trẻ em trong lĩnh vực giáo dục của Việt Nam tiến gần đến với chuẩn
mực của Quốc tế.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Những giải pháp trình bày trong luận văn có thể tham khảo và áp
dụng trong việc hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm quyền học tập của trẻ
em trên thực tế.
Ngoài ra, luận văn còn có thể được coi như một công trình chuyên sâu
nghiên cứu về bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Hạn chế là điều không
tránh khỏi song luận văn có thể được sử dụng để tham khảo trong quá trình
nghiên cứu ở mức độ cần thiết nhất định.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
kết cấu gồm 2 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về bảo đảm quyền của trẻ em hiện nay
Chương 2: Thực trạng và giải pháp bảo đảm quyền học tập của trẻ em
ở Việt Nam hiện nay