Thạc Sĩ Báo cáo kết quả khảo sát về đổi mới công nghệ tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam

Đề tài: Báo cáo kết quả khảo sát về đổi mới công nghệ tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam

Mục lục
Danh sách các chữ viết tắt .3
Danh sách các bảng 4
Danh sách các hình .6
Các khái niệm sử dụng trong khảo sát .7
Tóm tắt chính .8
Phần I: Giới thiệu về cuộc Khảo sát đổi mới công nghệ tại các doanh
nghiệp công nghiệp Việt Nam 16
1. Mục đích khảo sát 16
2. Nội dung khảo sát 16
3. Quy mô và phạm vi khảo sát .17
3.1. Về lĩnh vực hoạt động .17
3.2. Về hình thức sở hữu: .18
3.3. Về địa bàn 18
4. Phương pháp khảo sát 19
4.1. Nghiên cứu tài liệu 19
4.2. Khảo sát thực địa .19
5. Những khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện khảo sát và những hạn chế của kết
quả thu được 20
5.1. Những khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện khảo sát .20
5.2. Những hạn chế của kết quả khảo sát .21
Phần II: Tổng quan về lĩnh vực dệt may và hoá chất 23
1. Tổng quan về lĩnh vực dệt may .23
1.1. Vai trò và vị trí của ngành dệt may trong phát triển kinh tế xã hội .23
1.2. Cơ cấu các DN trong ngành 24
1.3. Trình độ công nghệ và đổi mới công nghệ của ngành .26
1.4. Đặc điểm cung công nghệ trong nước cho ngành dệt may 28
2. Tổng quan về lĩnh vực sản xuất hoá chất và các sản phẩm hoá chất .29
2.1. Vai trò, vị trí của ngành trong phát triển kinh tế xã hội 29
2.2. Cơ cấu các doanh nghiệp trong ngành .30
2.3. Trình độ công nghệ và đổi mới công nghệ của ngành .31
2.4. Đặc điểm cung công nghệ trong nước cho ngành hoá chất .32
Phần III: Phân tích kết quả khảo sát .33
1. Trình độ công nghệ, máy móc thiết bị của các doanh nghiệp .33
1.1. Về tính đồng bộ của dây chuyền công nghệ 33
1.2. Về mức độ hiện đại của thiết bị máy móc .37
1.3. Về mức độ làm chủ công nghệ của doanh nghiệp trong sản xuất .40
2. Tình hình đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp 46
2.1. Sự cần thiết phải đổi mới công nghệ .47 B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
2
2.2. Các hoạt động đổi mới công nghệ được doanh nghiệp tiến hành 51
2.3. Đầu tư về tài chính cho đổi mới công nghệ .57
2.4. Kết quả của quá trình đổi mới công nghệ 61
2.5. Nguồn gốc ý tưởng đổi mới và phương thức tiến hành đổi mới công nghệ 62
2.6. Đầu tư cho đào tạo và nâng cao trình độ nguồn nhân lực .69
2.7. Hoạt động nghiên cứu thị trường và đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp.72
2.8. Những hỗ trợ từ phía nhà nước cho hoạt động đổi mới công nghệ của doanh
nghiệp 76
3. Các nhân tố tác động đến đổi mới công nghệ và trình độ công nghệ của các doanh
nghiệp 77
3.1. Về các nhân tố thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ .77
3.2. Về các nhân tố cản trở quá trình đổi mới công nghệ của các DN .84
Phần IV: Kết luận và các khuyến nghị .88
1. K ết luận về trình độ và tình hình đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp .88
2. Các kiến nghị về chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới công nghệ
của các doanh nghiệp .90
Phần V: Tài liệu tham khảo 94
Phần VI: Các phụ lục .97
Phụ lục I: Bản điều khoản tham chiếu của chương trình khảo sát về Đổi mới Công
nghệ tại các Doanh nghiệp Công nghiệp Việt nam" .97
Phụ lục II: Danh sách 100 doanh nghiệp được phỏng vấn .101
Phụ lục III: Các bảng/biểu kết quả khảo sát 109 B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
3
Danh sách các chữ viết tắt
BKHCNMT Bộ khoa học công nghệ môi trường
CN Công nghệ
CNH Công nghiệp hoá
DN Doanh nghiệp
DNNN Doanh nghiệp nhà nước
DNTN Doanh nghiệp tư nhân
ĐH Đại học
ĐMCN Đổi mới công nghệ
ĐTNN Đầu tư nước ngoài
GĐ Giám đốc
HĐH Hiện đại hóa
KH Khoa học
KH - CN Khoa học - Công nghệ
KH&CN Khoa học và công nghệ
KHCN Khoa học công nghệ
KS Khảo sát
LD Liên doanh
NC & TK Nghiên cứu và triển khai
NCQLKTTW Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương
NSNN Ngân sách nhà nước
R&D Nghiên cứu và phát triển
SP Sản phẩm
SXKD Sản xuất kinh doanh
TNDN Thu nhập doanh nghiệp
TNHH Trách nhiệm hữu hạn
TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh
XNK Xuất nhập khẩu B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
4
Danh sách các bảng
Bảng 1 Cơ cấu mẫu khảo sát . 17
Bảng 2 Một số chỉ tiêu của ngành công nghiệp dệt may 24
Bảng 3 Số lượng doanh nghiệp dệt may theo lĩnh vực và loại hình sở hữu năm 2002 25
Bảng 4 Giá trị sản xuất công nghiệp của ngành hoá chất giai đoạn 2000 - 2003 . 29
Bảng 5 Số lượng doanh nghiệp sản xuất hoá chất và các sản phẩm hoá chất theo loại hình
sở hữu . 30
Bảng 6 Tỷ lệ doanh nghiệp theo ngành và mức độ hiện đại của thiết bị máy móc được sử
dụng 39
Bảng 7 Tỷ lệ doanh nghiệp khảo sát phụ thuộc vào bí quyết công nghệ nhập khẩu chia theo
ngành và loại hình sở hữu . 44
Bảng 8 Tỷ lệ doanh nghiệp khảo sát phụ thuộc vào chuyên gia nước ngoài chia theo ngành
và loại hình sở hữu . 45
Bảng 9 Sự cần thiết tiến hành các hoạt động đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp . 47
Bảng 10 Mức độ cần thiết tiến hành các hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp
theo ngành . 48
Bảng 11 Mức độ cần thiết tiến hành các hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp
theo loại hình sở hữu 49
Bảng 12 Mức độ cần thiết tiến hành các hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp
theo địa bàn . 50
Bảng 13 Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành đổi mới công nghệ và mức độ ưu tiên thực hiện cho
từng hoạt động trong 3 năm qua . 51
Bảng 14 Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành cải tiến các quy trình sản xuất hiện có 52
Bảng 15 Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành cải tiến sản phẩm và đổi mới sản phẩm 53
Bảng 16 Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành áp dụng các quy trình sản xuất mới 55
Bảng 17 Số lượng và tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành nghiên cứu triển khai . 56
Bảng 18 Đầu tư tài chính cho đổi mới công nghệ trong 3 năm qua tính trung bình cho các
DN chia theo lĩnh vực hoạt động 59
Bảng 19 Đầu tư tài chính cho đổi mới công nghệ trong 3 năm qua tính trung bình cho các
DN chia theo loại hình sở hữu 60
Bảng 20 Kết quả của quá trình đổi mới công nghệ . 62
Bảng 21 Nguồn gốc ý tưởng đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp . 62
Bảng 22 Nguồn gốc ý tưởng đổi mới công nghệ của doanh nghiệp theo loại hình sở hữu 64
Bảng 23 Phương thức thực hiện đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp . 65
Bảng 24 Các phương thức tiến hành ĐMCN được DN sử dụng chia theo loại hình sở hữu 67B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
5
Bảng 25 Các phương thức tiến hành ĐMCN được DN sử dụng chia theo địa bàn 68
Bảng 26 Năng lực của đội ngũ cán bộ công nhân kỹ thuật trong các DN 70
Bảng 27 Tỷ lệ đầu tư cho đào tạo công nhân, cán bộ kỹ thuật trên tổng doanh thu . 72
Bảng 28 Tỷ lệ doanh nghiệp tiến hành các hoạt động nghiên cứu thị trường 73
Bảng 29 Tỷ lệ doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước cho quá trình đổi mới công
nghệ 76
Bảng 30 Tác động của các nhân tố thúc đẩy quá trình đổi mới công nghệ trong các doanh
nghiệp . 80
Bảng 31 Đánh giá tác động của các văn bản pháp luật liên qan đến đổi mới công nghệ của
doanh nghiệp . 83
Bảng 32 Các nhân tố cản trở quá trình đổi mới công nghệ của các DN . 87B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
6
Danh sách các hình
Hình 1 Cơ cấu vốn của các DN ngành dệt may Việt Nam theo loại hình sở hữu . 25
Hình 2 Tỷ lệ doanh nghiệp chia theo mức độ đồng bộ của dây chuyền công nghệ được sử
dụng . 34
Hình 3 Tính đồng bộ của dây chuyền công nghệ trong các doanh nghiệp khảo sát theo lĩnh
vực hoạt động 34
Hình 4 Tính đồng bộ của dây chuyền công nghệ trong các doanh nghiệp khảo sát theo loại
hình sở hữu 37
Hình 5 Mức độ hiện đại của máy móc thiết bị trong các doanh nghiệp được khảo sát . 38
Hình 6 Mức độ hiện đại của dây chuyền công nghệ được sử dụng trong các doanh nghiệp
khảo sát chia theo loại hình sở hữu . 40
Hình 7 Mức độ phụ thuộc của doanh nghiệp trong sản xuất kinh doanh 41
Hình 8 Tỷ lệ doanh nghiệp phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu chia theo ngành và loại
hình sở hữu 42
Hình 9 Tỷ lệ doanh nghiệp phụ thuộc vào thiết bị công nghệ nhập khẩu chia theo ngành và
loại hình sở hữu . 43
Hình 10 Tổng doanh thu và tổng đầu tư cho đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp tham
gia khảo sát 58
Hình 11 Nguồn gốc ý tưởng đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp phân theo ngành 63
Hình 12 Phương thức thực hiện đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp chia theo ngành66
Hình 13 Tỷ lệ DN tiến hành các hoạt động nghiên cứu thị trường và đăng ký bảo hộ theo
ngành . 74
Hình 14 Tỷ lệ DN tiến hành các hoạt động nghiên cứu thị trường và đăng ký bảo hộ theo loại
hình sở hữu 75 B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t về đổi mới công nghệ
tại các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
7
Các khái niệm sử dụng trong khảo sát
ã Trình độ công nghệ
Công nghệ theo nghiên cứu của APCTT ( Trung Tân chuyển giao công nghệ Châu á Thái
Bình Dương) bao gồm 4 thành phần chính : T là thành phần công nghệ hiện thân trong phần
cúng, trang thiết bị công nghệ, H là thành phần con người trong công nghệ bao gồm kỹ năng,
năng lực sử dụng công nghệ, I là thành phần thông tin trong công nghệ bao gồm các tài liệu
hướng dẫn sử dụng, các bí quyết công nghệ và cuối cùng là O bao gồm năng lực quản lý điều
hành, tổ chức trong hoạt động công nghệ. Tuy nhiên việc đánh giá trình độ công nghệ theo
các tiêu chí này khá phức tạp khó áp dụng cho các nước đang phát triển một khi các số liệu
thống kê về công nghệ không thường xuyên được cập nhật và cônng nghệ (phần cứng là chủ
yếu) không đồng bộ và chắp vá.
Để khắc phục khó khăn trên, trong khảo sát này với mục tiêu có một bức tranh chung về 2
lĩnh vực được khảo sát, nhóm khảo sát điều tra đã cố gắng tích hợp các chỉ tiêu trên theo 3
tiêu chí là tính đồng bộ, tính hiện đại và khả năng tự chủ đối với công nghệ. Kiến thức của
chuyên gia người sử dụng công nghệ sẽ được sử dụng để đánh giá trình độ công nghệ như
đã nêu ở trên.
ã Đổi mới công nghệ
Có một số đổi mới là dựa trên cơ sở công nghệ thí dụ như máy tính cá nhân, phun nhiên liệu
bằng điện tử. Một số đổi mới khác như các sản phẩm mới, dịch vụ bảo vệ và dịch vụ tài
chính được hỗ trợ bởi công nghệ mới( có nghĩa là quá trình sử lý số liệu bằng điện tử.) Tiêu
chuẩn cho sự đổi mới thành công nghệ chính là yếu tố thương mại hơn là yếu tố kỹ thuật.
Đổi mới là kết quả của một quá trình đổi mới có thể xác định như một sự phối hợp các hoạt
động dẫn đến các sản phẩm mới có thể tiêu thụ được và những dịch vụ hoặc sản xuất mới và
hệ thống phân phối.
Năng lực đổi mới bao hàm tất cả các hoạt động nhằm nối liền những phát kiến với đổi mới
đem lại những biến đổi về công nghệ, từ những cải tiến có tính chất cơ bản cho đến các cải
tiến nhỏ đối với công nghệ hiện có.
Theo quan điểm của viện nghiên cứu phát triển Thái lan (TDRI- 1989) thì Năng lực đổi mới
được đánh giá Nghiên cứu triển khai, cải tiến lớn đối với sản phẩm; thay đổi lớn (dây chuyền
công nghệ); Phát kiến mới (mức độ sáng chế đưa ra quy trình và sản phẩm hoàn toàn mới)