Luận Văn Bản Chất Vật Lí Trong Các Bài Tập Định Tính ở Phần Cơ Học Lớp 10

MỤC LỤC
Phần I : Phần Mở Đầu
1. Lý do chọn đề tài .Trang 1
2. Mục đích nghiên cứu . Trang 1
3. Đối tượng nghiên cứu Trang 1
4. Phạm vi nghiên cứu . Trang 1
5. Nhiệm vụ nghiên cứu Trang 2
6. Phương pháp nghiên cứu . Trang 2
7. Giả thuyết khoa học . Trang 2
8. Thời gian nghiên cứu . Trang 2
Phần II : Nội Dung Nghiên Cứu
Chương I : Động học
I. Cơ sở lý thuyết Trang 3
II. Hệ thống các bài tập định tính về Động học . Trang 4
1.Chuyển động của vật trong hệ qui chiếu đứng yên . Trang 4
2. Tính tương đối của chuyển động . Trang 9
3. Tổng hợp chuyển động Trang 11
III. Ý nghĩa của việc xác định bản chất vật lí trong các bài tập định
tính về Động học Trang 18
Chương II : Động lực học
I. Cơ sở lý thuyết Trang 20
II. Hệ thống các bài tập định tính về Động lực học . Trang 21
1. Quán tính Trang 21
2. Lực hấp dẫn . Trang 22
3. Lực đàn hồi . Trang 24
4. Lực ma sát Trang 26
5. Lực cản . Trang 28
6. Lực phụ thuộc vào thời gian Trang 29
III. Ý nghĩa của việc xác định bản chất vật lí trong các bài tập định
tính về Động lực học . Trang 31
Chương III : Các định luật bảo toàn
I. Cơ sở lý thuyết Trang 32
II. Hệ thống các bài tập định tính về các định luật bảo toàn Trang 32
1. Định luật bảo toàn động lượng Trang 32
2. Định luật bảo toàn năng lượng . Trang 34
3. Định luật bảo toàn momen động lượng . Trang 36
III. Ý nghĩa của việc xác định bản chất vật lí trong các bài tập định
tính về các định luật bảo toàn Trang 39
Chương IV : Cân bằng của vật rắn
I. Cơ sở lý thuyết Trang 40
II. Hệ thống các bài tập định tính về cân bằng của vật rắn Trang 40
1. Điều kiện cân bằng của vật rắn Trang 40
2. Các dạng cân bằng . Trang 42
3. Mức vững vàng của cân bằng . Trang 45
III. Ý nghĩa của việc xác định bản chất vật lí trong các bài tập định
tính về cân bằngcủa vật rắn Trang 46
Phần III : Kết Luận
I. Kết luận . Trang 48
1. Bản chất vật lí trong các bài tập định tính . Trang 48
2. Con đường để đi đến bản chất vật lí trong các bài tập định tính . Trang 48
3. Tác dụng của việc tìm hiểu bản chất vật lí trong các bài tập
định tính . Trang 49
II. Đề xuất sư phạm Trang 51
1. Sử dụng các bài tập định tính để tiến hành xêmina học tập. . Trang 51
2. Sử dụng các bài tập định tính để xây dựng các tình huống
có vấn đề Trang 52
3. Sử dụng các bài tập định tính để củng cố và phát triển phương
pháp tự học . Trang 52
4. Sưu tầm, phân loại và nghiên cứu các bài tập định tính để
xây dựng kho tư liệu giảng dạy . Trang 53
5. Phát triển đề tài Trang 53
Tài liệu tham khảo . .Trang 54
LỜI NÓI ĐẦU
Cơ học hay khoa học về chuyển động và cân bằng của các vật thể là một trong những phần quan trọng nhất và cũng sớm trở thành một lĩnh vực thực sự khoa học của Vật lý học. Bắt đầu từ những công trình của Galilêo Galilei và Isaac Newton vào nửa sau thế kỉ XVII. Suốt ba thế kỉ tiếp theo nhiều thế hệ nhà khoa học ở nhiều nước khác nhau trên thế giới đã đóng góp công sức lớn lao mở rộng phạm vi và hoàn thiện công cụ nghiên cứu Cơ học để hoàn chỉnh nó thành một khoa học tương đối độc lập và khái quát. Chỉ từ cuối thế kỉ thứ XIX trở đi, Cơ học Newton mới dần dần bộc lộ tính hạn chế của nó và các hiểu biết về chuyển động đã trở nên sâu sắc và đầy đủ hơn nhờ sự hình thành và phát triển của thuyết tương đối và thuyết lượng tử. Cơ học Newton bây giờ được gọi là Cơ học cổ điển, coi như trường hợp riêng của Cơ học tương đối tính và Cơ học lượng tử, khi mà vận tốc của chuyển động là nhỏ so với vận tốc ánh sáng và kích thước vật chuyển động là lớn so với kích thước của các hạt tạo thành nguyên tử như hạt electron. Dĩ nhiên Cơ học Newton vẫn cực kì quan trọng đối với hoạt động sống của con người vì nó giúp ta hiểu được chuyển động của mọi vật thể ở Trái Đất cũng như các vật thể khác trong vũ trụ.
Phần Cơ học nghiên cứu trong chương trình lớp 10 được chia thành ba bộ phận : Động học nghiên cứu chuyển động của chất điểm một cách độc lập với nguyên nhân gây ra chuyển động, gồm các chuyển động thẳng và chuyển động cong mà cụ thể là chuyển động tròn. Động lực học nghiên cứu các chuyển động nói trên trong mối quan hệ với nguyên nhân gây ra sự biến đổi của chúng. Cuối cùng là tĩnh học nghiên cứu sự cân bằng của các vật thể, hiểu như trường hợp đặc biệt của chuyển động khi vận tốc của vật bằng không.
Bài tập định tính là loại bài tập được đưa ra với nhiều tên gọi khác nhau : “câu hỏi thực hành, câu hỏi để lĩnh hội, bài tập logic, bài tập miệng, câu hỏi định tính, câu hỏi kiểm tra, ” Sự đa dạng trong cách gọi chứng tỏ loại bài tập này có những ưu điểm về phương pháp ở nhiều mặt, bởi vì mỗi một tên gọi đều phản ánh một khía cạnh nào đó của ưu điểm.
Thuật ngữ “ bài tập định tính “ cũng chưa hoàn toàn chính xác bởi vì một đặc trưng định tính của hiện tượng được xác định nhờ những quan hệ định lượng thích ứng. Đặc điểm của bài tập định tính là nhấn mạnh về mặt định tính của các hiện tượng đang khảo sát. Chúng tạo điều kiện cho học sinh đào sâu và củng cố các kiến thức, phân tích hiện tượng, làm phát triển ở học sinh tư duy logic, khả năng phán đoán, mơ ước sáng tạo, kỹ năng vận dụng những kiến thức lý thuyết để giải thích các hiện tượng trong tự nhiên, trong đời sống, trong kĩ thuật. Mở rộng tầm mắt kĩ thuật của học sinh, chuẩn bị một bước để đi vào hoạt động thực tế sau khi tốt nghiệp.
Đối với giáo viên, nếu biết vận dụng khéo léo các bài tập định tính thì sẽ nâng cao được hứng thú của học sinh khi học vật lí và giúp học sinh phát huy được tính tích cực tiếp thu tài liệu khi lên lớp. Vì thế, tôi đã chọn đề tài : “Bản chất vật lí trong các bài tập định tính”. Nội dung của đề tài được chia làm bốn chương, mỗi chương đều được trình bày theo một cấu trúc chung:
Cơ sở lí thuyết.
Hệ thống các bài tập định tính.
Ý nghĩa của việc xác định bản chất vật lí trong các bài tập định tính.
Lần đầu tiên tham gia nghiên cứu chắc hẳn không tránh khỏi những hạn chế. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô, bạn bè và nhất là các bạn học sinh phổ thông đang học phân môn Cơ học. Hy vọng đây sẽ là một tài liệu hữu ích góp phần phát huy hơn tính tích cực và chủ động trong công tác dạy và học ở nhà trường.