Tài liệu Bài giàng Triết học Mác - Lê nin (Hay)

MỤC LỤC


CHƯƠNG 1: TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI . 3
1.1.TRIẾT HỌC LÀ GÌ? . 3
1.1.1. Triết học và đối tượng của triết học 3
1.1.2. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan 5
1.2.VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC. CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY TÂM TRIẾT HỌC 5
1.2.1. Vấn đề cơ bản của triết học . 5
1.2.2. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm 6
1.3.SIÊU HÌNH VÀ BIỆN CHỨNG . 8
1.3.1. Sự đối lập giữa phương pháp siêu hình và phương pháp biện chứng . 8
1.3.2. Các giai đoạn phát triển cơ bản của phương pháp biện chứng 9
1.4.VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI 10
1.4.1. Vai trò thế giới quan và phương pháp luận 10
1.4.2. Vai trò của triết học Mác – Lê nin 11
CHƯƠNG 2: KHÁI LƯỢC LỊCH SỬ TRIẾT HỌC TRƯỚC MÁC . 13
2.1.TRIẾT HỌC PHƯƠNG ĐÔNG CỔ TRUNG ĐẠI 13
2.1.1. Triết học Ấn Độ cổ trung đại . 13
2.1.2. Triết học Trung Hoa cổ đại . 20
2.2.LỊCH SỬ TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC VIỆT NAM . 27
2.2.1. Những nội dung thể hiện lập trường duy vật và duy tâm 27
2.2.2. Nội dung của tư tưởng yêu nước Việt Nam . 28
2.2.3. Những quan niệm về đạo đức làm người . 30
2.3.LỊCH SỬ TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC TÂY ÂU TRƯỚC MÁC . 31
2.3.1. Triết học Hy Lạp cổ đại . 31
2.3.2. Triết học Tây Âu thời trung cổ 35
2.3.3. Triết học thời phục hưng và cận đại 39
2.3.4. Triết học cổ điển Đức 45
CHƯƠNG 3: SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN . 50
3.1.NHỮNG ĐIỀU KIỆN LỊCH SỬ CỦA SỰ RA ĐỜI TRIẾT HỌC MÁC 50
3.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội . 50
3.1.2. Nguồn gốc lý luận và những tiền đề khoa học tự nhiên của triết học Mác . 51
3.2.NHỮNG GIAI ĐOẠN CHỦ YẾU TRONG SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC MÁC . 52
3.2.1. Quá trình chuyển biến tư tưởng của C. Mác và Ph.Ăngghen từ chủ nghĩa duy tâm
và chủ nghĩa dân chủ cách mạng sang chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa cộng sản. 52
3.2.2. Giai đoạn đề xuất những nguyên lý triết học duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử. Giai đoạn từ năm 1844 đến năm 1848 . 53
3.2.3. Giai đoạn Mác và Ăngghen bổ sung và phát triển lý luận triết học 55
THỰC CHẤT VÀ Ý NGHĨA CUỘC CÁCH MẠNG TRONG TRIẾT HỌC
DO MÁC VÀ ĂNGGHEN THỰC HIỆN 56
V.I.LÊNIN PHÁT TRIỂN TRIẾT HỌC MÁC 57
VẬN DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN TRONG ĐIỀU KIỆN THẾ
GIỚI NGÀY NAY . 58
CHƯƠNG 4: VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC . 61
4.1.PHẠM TRÙ VẬT CHẤT 61
4.1.1. Quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật trước Mác . 61
4.1.2. Định nghĩa vật chất của Lênin 62
4.1.3. Phương thức và các hình thức tồn tại của vật chất . 65
4.1.4. Tính thống nhất vật chất của thế giới 69
4.2.PHẠM TRÙ Ý THỨC . 71
4.2.1. Nguồn gốc của ý thức 71
4.2.2. Bản chất của ý thức . 73
4.2.3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức . 77
CHƯƠNG 5: HAI NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 79
5.1.NGUYÊN LÝ VỀ MỐI LIÊN HỆ PHỔ BIẾN 79
5.1.1. Khái niệm về mối liên hệ phổ biến 79
5.1.2. Tính chất của mối liên hệ phổ biến . 79
5.1.3. Một số mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng 80
5.2.NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN 81
5.2.1. Những quan điểm khác nhau về sự phát triển . 81
5.2.2. Tính chất của sự phát triển 83
5.3.NGUYÊN TẮC PHƯƠNG PHÁP LUẬN ĐƯỢC RÚT RA TỪ HAI
NGUYÊN LÝ CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG . 83
5.3.1. Quan điểm toàn diện . 83
5.3.2. Quan điểm lịch sử - cụ thể . 85
5.3.3. Quan điểm phát triển . 85
CHƯƠNG 6: CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 87
6.1.KHÁI LƯỢC VỀ PHẠM TRÙ TRIẾT HỌC 87
6.1.1. Định nghĩa về phạm trù . 87
6.1.2. Bản chất của phạm trù 87
6.2.CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 88
6.2.1. Cái riêng, cái chung và cái đơn nhất 88
6.2.2. Nguyên nhân và kết quả 91
6.2.3. Tất nhiên và ngẫu nhiên 95
6.2.4. Nội dung và hình thức . 98
6.2.5. Bản chất và hiện tượng 101
6.2.6. Phạm trù khả năng và hiện thực 104
CHƯƠNG 7: NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT . 109
7.1.MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ “QUY LUẬT” . 109
7.1.1. Định nghĩa . 109
7.2.CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT . 111
7.2.1. Quy luật chuyển hoá từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi
về chất và ngược lại 111
7.2.2. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập . 116
7.2.3. Quy luật phủ định của phủ định 122
CHƯƠNG 8: LÝ LUẬN NHẬN THỨC 127
8.1.BẢN CHẤT CỦA NHẬN THỨC . 127
8.1.1. Một số quan điểm ngoài Mác xít về nhận thức . 127
8.1.2. Quan điểm của Chủ nghĩa duy vật biện chứng về bản chất của nhận thức 127
8.1.3. Chủ thể và khách thể nhận thức 128
8.2.THỰC TIỄN VÀ NHẬN THỨC . 129
8.2.1. Phạm trù thực tiễn . 129
8.2.2. Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức . 130
8.3.BIỆN CHỨNG CỦA QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC 132
8.3.1. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính 132
8.3.2. Nhận thức kinh nghiệm và nhận thức lý luận 135
8.3.3. Nhận thức thông thường và nhận thức khoa học 137
8.4.VẤN ĐỀ CHÂN LÝ 138
8.4.1. Khái niệm chân lý 138
8.4.2. Các tính chất của chân lý 138
8.5.CÁC PHƯƠNG PHÁP NHẬN THỨC KHOA HỌC 140
8.5.1. Khái niệm phương pháp, phân loại phương pháp . 140
8.5.2. Một số phương pháp nhận thức khoa học . 141
CHƯƠNG 9: TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI . 148
9.1.XÃ HỘI - MỘT BỘ PHẬN ĐẶC THÙ CỦA TỰ NHIÊN 148
9.1.1. Khái niệm tự nhiên 148
9.1.2. Khái niệm xã hội 148
9.2.ĐẶC ĐIỂM CỦA QUY LUẬT XÃ HỘI . 149
9.2.1. Tính khách quan 149
9.2.2. Tính tất yếu và phổ biến 150
9.2.3. Qui luật xã hội tồn tại và tác động trong những điều kiện nhất định 150
9.2.4. Để nhận thức qui luật xã hội cần có phương pháp khái quát hoá và trừu tượng rất cao
9.3.SỰ TÁC ĐỘNG QUA LẠI GIỮA TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI 151
9.3.1. Vai trò của yếu tố tự nhiên và yếu tố xã hội trong hệ thống tự nhiên - xã hội 151
9.3.2. Những yếu tố tác động đến mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội . 153
9.4.DÂN SỐ, MÔI TRƯỜNG TRONG SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI 154
9.4.1. Vai trò của dân số đối với sự phát triển của xã hội 154
9.4.2. Vai trò của môi trường đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội . 156
CHƯƠNG 10: HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI 158
10.1.SẢN XUẤT VẬT CHẤT - CƠ SỞ CỦA SỰ TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI . 158
10.1.1. Khái niệm sản xuất vật chất 158
10.1.2. Vai trò của sản xuất vật chất đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội . 158
10.2.BIỆN CHỨNG CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT 159
10.2.1. Các khái niệm: phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất . 159
10.2.2. Qui luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất 161
10.3.BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG 163
10.3.1. Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng . 163
10.3.2. Quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng . 164
10.4.PHẠM TRÙ HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI 166
10.4.1. Phạm trù hình thái kinh tế - xã hội? . 166
10.4.2. Sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên
10.4.3. Giá trị khoa học của học thuyết Mác về hình thái kinh tế xã hội . 168
10.5.VẬN DỤNG HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀO SỰ NGHIỆP XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM 169
10.5.1. Việc lựa chọn con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa 169
10.5.2. Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa . 170
10.5.3. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta . 171
10.5.4. Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với chính trị và các mặt khác của
đời sống xã hội 172
CHƯƠNG 11: GIAI CẤP VÀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP. GIAI CẤP - DÂN TỘC -
NHÂN LOẠI 173
11.1.NHỮNG HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG NGƯỜI TRONG LỊCH SỬ 173
11.1.1. Thị tộc . 173
11.1.2. Bộ lạc 173
11.1.3. Bộ tộc 174
11.1.4. Dân tộc 175
11.2.GIAI CẤP VÀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP . 177
11.2.1. Giai cấp: định nghĩa, nguồn gốc, kết cấu . 177
11.2.2. Đấu tranh giai cấp và vai trò của nó trong sự phát triển của xã hội có giai cấp . 180
11.3.QUAN HỆ GIAI CẤP - DÂN TỘC - NHÂN LOẠI 185
11.3.1. Quan hệ giai cấp - dân tộc 185
11.3.2. Quan hệ giữa giai cấp và nhân loại 186
CHƯƠNG 12: NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI . 188
12.1.NHÀ NƯỚC . 188
12.1.1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước . 188
12.1.2. Đặc trưng cơ bản của nhà nước . 189
12.1.3. Chức năng cơ bản của nhà nước 190
12.1.4. Các kiểu và hình thức của nhà nước . 192
12.1.5. Nhà nước vô sản . 195
12.2.CÁCH MẠNG XÃ HỘI 197
12.2.1. Bản chất và vai trò cách mạng xã hội . 197
12.2.2. Quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong cách mạng xã hội . 200
12.2.3. Hình thức và phương pháp cách mạng . 202
12.2.4. Cách mạng xã hội trong thời đại ngày nay . 203
CHƯƠNG 13: Ý THỨC XÃ HỘI 205
13.1.TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI 205
13.1.1. Khái niệm tồn tại xã hội 205
13.1.2. Khái niệm và kết cấu của ý thức xã hội 205
13.1.3. Tính giai cấp của ý thức xã hội . 207
13.2.QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI . 208
13.2.1. Ý thức xã hội phản ánh tồn tại xã hội, do tồn tại xã hội quyết định . 208
13.2.2. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội . 210
13.3.CÁC HÌNH THÁI Ý THỨC XÃ HỘI . 213
13.3.1. Ý thức chính trị . 213
13.3.2. Ý thức pháp quyền . 214
13.3.3. Ý thức đạo đức 215
13.3.4. Ý thức thẩm mỹ . 217
13.3.5. Ý thức khoa học . 219
13.3.6. Ý thức tôn giáo 221
CHƯƠNG 14: VẤN ĐỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN 225
14.1.BẢN CHẤT CON NGƯỜI . 225
14.1.1. Quan niệm về con người trong triết học trước Mác . 225
14.1.2. Quan điểm của triết học Mác Lênin về bản chất con người . 227
14.2.QUAN HỆ GIỮA CÁ NHÂN VÀ XÃ HỘI 231
14.2.1. Khái niệm cá nhân 231
14.2.2. Mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội . 232
14.3.VAI TRÒ QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN VÀ CÁ NHÂN TRONG LỊCH SỬ . 236
14.3.1. Khái niệm quần chúng nhân dân và vai trò quần chúng nhân dân 237
14.3.2. Vai trò của lãnh tụ trong lịch sử . 239
14.3.3. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ . 240
CHƯƠNG 15: MỘT SỐ TRÀO LƯU TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI 243
15.1. CHỦ NGHĨA THỰC CHỨNG 243
15.2. CHỦ NGHĨA HIỆN SINH 246
15.3. CHỦ NGHĨA PHƠRỚT 249
15.4. CHỦ NGHĨA TÔMA MỚI 251
15.5. CHỦ NGHĨA THỰC DỤNG . 253

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình triết học Mác-Lênin. Hội đồng trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các
bộ môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Nxb chính trị quốc gia. Hà nội 1999
2. Triết học Mác-Lênin. Đề cương bài giảng dùng trong các trường đại học và cao đẳng năm học
1991-1992. Tập I. Tập II. Nhà xuất bản giáo dục . 1995
3. Tập bài giảng triết học Mác-Lênin Tập I, tập II Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh -
Phân viện Hà Nội. Khoa Triết học. Nxb chính trị Quốc gia. Hà nội 2000.
4. Lịch sử triết học. G/s Bùi Thanh Quất. Nxb Giáo dục Hà nội 1999
5. Giáo trình triết học Mác Lênin, Bộ giáo dục, NXB Chính trị quốc gia, 2003.
6. Đảng cộng sản Việt Nam: văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, IX.
7. ĐCS VN: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Nxb.Sự
thật,HN,1991,tr.5
8. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, tập 3.
9. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1993, tập 6.
10. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, tập 19.
11. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1994, tập 20.
12. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, tập 21.
13. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1995, tập 23.
14. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1993, tập 27.
15. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1993, tập 34.
16. Các Mác và Ăng ghen toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, 1998, tập 42.
17. V.I Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Mátxcơva, 1977, tập 4.
18. V.I Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Mátxcơva, 1976, tập 33.
19. V.I Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Mátxcơva, 1978, tập 38.
20. V.I Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Mátxcơva, 1977, tập 41