Tài liệu Bài giảng môi trường và phát triển

CHƯƠNG 1.

MỞ ĐẦU

1.1. Khái niệm về môi trường

1.1.1. Môi trường

Có thể hiểu môi trường theo nghĩa rộng hay hẹp:

- theo nghĩa rộng – môi trường là tất cả những gì bao quanh và có ảnh hưởng đến một vật

thể hay sự kiện.

- theo nghĩa gắn với con người và sinh vật (áp dụng trong giáo trình này), tham khảo

định nghĩa: “Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo, bao quanh con

người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh

vật” (Luật BVMT Việt Nam 2005).

Một số thuật ngữ liên quan:

Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp;

phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trường, ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô

nhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài

nguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học.

Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với

tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người, sinh vật.

Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của thành phần môi

trường, gây ảnh hưởng xấu đối với con người và sinh vật.

Sự cố môi trường là tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con người

hoặc biến đổi thất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường

nghiêm trọng.

1.1.2. Các thành phần của môi trường tự nhiên

 Thạch quyển (lithosphere) hay còn gọi là địa quyển hay môi trường đất

 Sinh quyển (biosphere) còn gọi là môi trường sinh học.

 Khí quyển (atmosphere) hay môi trường không khí

 Thủy quyển (hydrosphere) hay môi trường nước

(Một số tài liệu còn phân chia thêm trí quyển – noosphere)

1.1.3. Các chức năng cơ bản của môi trường

Với sinh vật nói chung và con người nói riêng, môi trường có các chức năng:

 là không gian sinh sống cho con người và sinh vật;

 là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con

người;

 là nơi chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra trong cuộc sống và sản xuất;

 làm giảm nhẹ các tác động có hại của thiên nhiên tới con người và sinh vật;

 lưu trữ và cung cấp các thông tin cho con người.

1.2. Các tổng quan chung về phát triển

1.2.1. Khái niệm về phát triển

Phát triển là từ viết tắt của phát triển kinh tế xã hội. Phát triển là quá trình nâng cao

điều kiện sống về vật chất và tinh thần cho con người bằng hoạt động tạo ra của cải vật chất,

cải tiến quan hệ xã hội, nâng cao chất lượng văn hóa. Phát triển là xu thế chung của từng cá

nhân và cả loài người trong quá trình sống.

Hiện nay, các nước phát triển phương tây được hầu hết nhân loại lấy làm hình mẫu

cho sự phát triển. Mỗi lĩnh vực khác nhau đều có xuất phát điểm và xu hướng tiến triển riêng