Thạc Sĩ Áp dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn toán cho học sinh yếu kém lớp 11 tỉnh Cao

iii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn . ii
Mục lục . iii
Danh mục các chữ viết tắt iv
Danh mục các bảng v
Danh mục các hình . vi
MỞ ĐẦU . 1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 5
1.1. Một số phương pháp dạy học tích cực . 5
1.1.1. Nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học . 5
1.1.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực ở
trung học phổ thông . 6
1.1.3. Một số quan điểm dạy học tích cực . 8
1.2. Một số kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh . 17
1.2.1. Những dấu hiệu đặc trưng của dạy và học tích cực 17
1.2.2. Một số kỹ thuật dạy học tích cực . 17
1.3. Một số đặc điểm và nguyên nhân dẫn đến tình trạng yếu kém trong học tập
môn Toán của học sinh vùng núi tỉnh Cao Bằng 39
1.3.1. Một số đặc điểm của học sinh THPT tỉnh Cao Bằng 39
1.3.2. Một số nguyên nhân dẫn đến yếu kém trong học tập môn Toán của học
sinh vùng núi tỉnh Cao Bằng . 43
1.4. Đặc điểm nhu cầu học tập và thực trạng dạy – học môn Toán đối với học
sinh yếu kém lớp 11 THPT ở Cao Bằng 45
1.4.1. Đặc điểm về nhu cầu học tập của HS lớp 11 THPT ở Cao Bằng . 45
1.4.2. Thực trạng dạy – học môn Toán của học sinh yếu kém lớp 11 THPT ở
Cao Bằng . 46
1.5. Chương trình sách giáo khoa và mục tiêu dạy học môn Toán lớp 11 THPT . 50
1.5.1. Đặc điểm sách giáo khoa môn Toán lớp 11 50
iv
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.5.2. Mục tiêu dạy học môn Toán 11 THPT 52
Chương 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CÓ ÁP DỤNG CÁC KĨ THUẬT DẠY
HỌC TÍCH CỰC TRONG VIỆC GIÚP ĐỠ HỌC SINH YẾU KÉM TỈNH
CAO BẰNG HỌC TỐT MÔN TOÁN LỚP 11 54
2.1. Nguyên tắc xây dựng và thực hiện các biện pháp 54
2.1.1. Nguyên tắc 1. Bám sát nội dung, chương trình sách giáo khoa toán 11 . 54
2.1.2. Nguyên tắc 2. Phù hợp với nhu cầu và khả năng học tập của học sinh 54
2.1.3. Nguyên tắc 3. Đảm bảo tính thực tiễn . 54
2.1.4. Nguyên tắc 4. Đảm bảo tính khả thi 54
2.2. Một số biện pháp áp dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong việc giúp đỡ
HSYK học tốt môn Toán lớp 11 55
2.2.1. Nhóm biện pháp 1 56
2.2.2. Nhóm biện pháp 2 71
2.2.3. Nhóm biện pháp 3 86
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM . 96
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm . 97
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm . 97
3.2.1. Giáo án số 1 . 97
3.2.2. Giáo án số 2 . 103
3.2.3. Giáo án số 3 . 106
3.3. Tổ chức thực nghiệm 112
3.3.1. Chọn lớp thực nghiệm . 112
3.3.2. Tiến hành thực nghiệm 113
3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm . 116
3.4.1. Đánh giá về mặt định tính 116
3.4.2. Đánh giá về mặt định lượng 117
KẾT LUẬN . 121
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 122
iv
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt Viết đầy đủ
? H Câu hỏi gợi mở của giáo viên
ĐC Đối chứng
GV Giáo viên
HLKN Học lực khác nhau
HLTĐ Học lực tương đương
HS Học sinh
HSTB Học sinh trung bình
HSYK Học sinh yếu kém
KQ Kết quả
KTDHTC Kĩ thuật dạy học tích cực
PPDH Phương pháp dạy học
SGK Sách giáo khoa
THPT Trung học phổ thông
TN Thực nghiệm








v
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Kết quả học tập năm học lớp 10 của HS . 46
Bảng 1.2. Kết quả điều tra về thực trạng học tập của học sinh . 47
Bảng 2.1. Cách tính điểm kiểm tra 45 phút của HS 84
Bảng 2.2. Cách tính điểm cho các thành viên trong một nhóm 86
Bảng 3.1: Kết quả học tập môn Toán ở lớp 10 của học sinh hai lớp 11C3 và
11C4 trường THPT Hòa An 113
Bảng 3.2: Kết quả học tập của HS hai lớp 11C3 và 11C4 117
Bảng 3.3: Số liệu thông kê của lớp 11C3 118
Bảng 3.4: Số liệu thống kê của lớp 11C4 118
Bảng 3.5: Kết quả số liệu thống kê của hai lớp 11C3 và 11C4 . 119










vi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1: Kĩ thuật “khăn phủ bàn” 22
Hình 1.2: Kĩ thuật “Mảnh ghép” . 29
Biểu đồ 3.1: Biểu đồ so sánh kết quả học tập môn Toán ở lớp 10 của học sinh
hai lớp 11C và 11C1 trường THPT Hoà An 113
Biểu đồ 3.2: Biểu đồ so sánh kết quả điểm kiểm tra “chương V – Đạo hàm” của
học sinh hai lớp 11C3 và 11C . 117





Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/
1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới năm 2013 Việt Nam chỉ đạt
3,79/10 điểm về chất lượng lao động, điều này cho thấy sự tụt hậu về giáo
dục của nước ta. Tụt hậu giáo dục sẽ đẩy một quốc gia vào ngõ hẹp khi chất
lượng lao động thấp chưa đáp ứng được các yêu cầu của thị trường lao động
[35]. Mặt khác, ở Việt Nam đại bộ phận thanh niên sau khi được đào tạo
thường tìm các cơ hội việc làm tại khu vực thành thị, mà không về nông
thôn. Do đó chất lượng nhân lực ở nông thôn, vùng núi, vùng xa đã thấp
càng trở nên trầm trọng hơn.
Về vấn đề chất lượng lao động tiến sĩ Dennis Berg, người đã có hơn 20
năm làm cố vấn giáo dục tại Việt Nam cho rằng để một cá nhân có đủ điều kiện
để tồn tại và phát triển trên thị trường lao động thì có thành tích học tập tốt là
chưa đủ. Dựa trên một cuộc khảo sát dành cho người sử dụng lao động ở các đô
thị, cho thấy người sử dụng lao động xác định các kỹ năng kỹ thuật liên quan
trực tiếp đến công việc là kỹ năng quan trọng nhất. Đồng thời, họ cũng tìm
kiếm các kỹ năng nhận thức như kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản
biện; các kỹ năng hành vi như kỹ năng làm việc nhóm và kỹ năng giao tiếp.
Việc định hướng lại hệ thống giáo dục để tập trung hơn vào các kỹ năng này sẽ
giúp người lao động Việt Nam sẵn sàng cho tương lai vì những kỹ năng rất
quan trọng đối với hầu hết các ngành. Tuy nhiên, trong một phỏng vấn cuối
năm 2013 ông Dennis Berg phát biểu “Cho tới bây giờ tôi vẫn e là nền giáo dục
Việt Nam vẫn chưa chú trọng đúng mức đến việc trang bị toàn diện các kỹ
năng sống và năng lực tư duy cần thiết cho người học”[36].
Để chất lượng lao động có thể đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao
động thì việc cung cấp, trang bị cho học sinh (HS) ngoài kiến thức cơ bản phải
lưu ý đến việc phát triển năng lực hành động, tính năng động, sáng tạo, tính tự
lực và trách nhiệm cũng như năng lực cộng tác làm việc, năng lực giải quyết
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/
2

các vấn đề phức hợp. Làm thế nào để nâng cao được chất lượng giáo dục và
đào tạo, việc đào tạo thế hệ trẻ trở thành những người năng động, sáng tạo, độc
lập tiếp thu tri thức là một vấn đề mà nhiều nhà giáo dục nói riêng và cả xã hội
đã và đang quan tâm trong giai đoạn hiện nay. Điều này được thể hiện qua điều
28.2 của Luật Giáo dục 2005: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo
nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”.
Tỉ lệ học sinh yếu kém (HSYK) ở phổ thông (đặc biệt là khu vực miền
núi, vùng sâu, vùng xa) còn rất cao. Qua trao đổi về chất lượng thực tế của HS
trong học tập môn Toán ở một số trường Trung học phổ thông (THPT) trong
tỉnh Cao Bằng cho thấy có những lớp số HSYK tương đương với số HS đạt yêu
cầu. Việc tháo gỡ tình trạng này đang được xã hội, các nhà giáo dục và các
thầy, cô giáo hết sức quan tâm.
Chúng ta đều biết rằng mỗi HS có khả năng nhận thức khác nhau trong
học tập: có HS tiếp thu bài học rất nhanh, có những em tiếp thu bài rất chậm và
thậm chí có những em không hiểu gì thông qua hoạt động trên lớp. Chính vì
vậy mà sau một năm học tập ở cấp THPT dù đã được làm quen với bạn bè mới,
thầy cô giáo và khối kiến thức được coi là cơ sở của Toán học ở cấp THPT
nhưng kết quả học tập cuối năm lớp 10 cho thấy nhiều em HS bị xếp loại yếu
kém môn Toán. Mặt khác, để đối tượng HSYK theo kịp chương trình Toán 11
đòi hỏi mỗi em cần phải có một khối lượng kiến thức nền tảng nhất định do đó
việc giúp đỡ đối tượng HS này bổ sung những “lỗ hổng”, lấy lại hứng thú học
tập và cho các em cảm thấy không bị “bỏ rơi” trong các giờ học môn Toán là
rất cần thiết, tạo điều kiện cho các em học lên các lớp học cao hơn và tự tin
bước vào cuộc sống.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/
3

Việc vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực (KTDHTC) vào dạy
học có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực của HS vào
quá trình dạy học, khích thích tư duy sáng tạo và sự cộng tác làm việc của
HS. Áp dụng các KTDHTC trong hoạt động dạy học là một hướng đang
nhận được sự quan tâm của các nhà giáo dục và nhiều các thầy cô giáo, tích
cực góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đặc biệt là giáo dục
và đào tạo phổ thông.
Với những lí do trên chúng tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Áp
dụng một số kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn Toán cho học sinh
yếu kém lớp 11 tỉnh Cao Bằng”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn của việc sử dụng những
KTDHTC, xây dựng một số biện pháp có áp dụng KTDHTC nhằm góp phần
giúp HSYK tỉnh Cao Bằng học tốt môn Toán lớp 11.
3 . Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu lý luận về Phương pháp dạy học (PPDH) tích cực và
KTDHTC.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc khắc phục tình trạng HSYK môn Toán.
- Điều tra, khảo sát về nguyên nhân dẫn đến Cao Bằng còn nhiều HSYK,
nhu cầu và thực trạng của HS tỉnh Cao Bằng, thực trạng giúp đỡ HSYK môn
Toán của các trường vùng núi tỉnh Cao Bằng.
- Đề xuất một số biện pháp có sử dụng KTDHTC, góp phần giúp HSYK
tỉnh Cao Bằng học tốt môn Toán lớp 11.
- Thiết kế một số giáo án minh họa cho việc sử dụng những biện pháp
đã đề xuất.
- Thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Hòa An – Cao Bằng nhằm kiểm
nghiệm giả thuyết khoa học và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/
4

4. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp sử dụng các KTDHTC trong việc giúp đỡ HSYK miền núi
học tốt môn Toán lớp 11 THPT.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: nghiên cứu các tài liệu có liên quan
tới tâm lí HS trung học miền núi, tới đổi mới PPDH và KTDHTC.
- Phương pháp điều tra, quan sát: Tổ chức và điều tra về nguyên nhân học
yếu kém, nhu cầu và thực trạng học tập của HS, thực trạng giúp đỡ HSYK môn
Toán và thực trạng sử dụng các KTDHTC ở một số trường THPT tỉnh Cao Bằng.
- Phương pháp nghiên cứu trường hợp: Tiến hành theo dõi và phân tích
quá trình tiến bộ của một số trường hợp cụ thể, từ đó khẳng định tính hiệu quả
của những biện pháp sư phạm đã đề xuất.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: dạy thử nghiệm trực tiếp trên lớp
và sử dụng phương pháp thống kê toán học để sử lí, đánh giá các số liệu thu
được trong điều tra và thực nghiệm sư phạm.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu xác định được rõ nguyên nhân dẫn đến học yếu kém môn Toán của
HS và áp dụng hợp lí những KTDHTC thì sẽ nâng cao được chất lượng học tập
môn Toán của HS.
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận
văn gồm ba chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn.
- Chương 2: Một số biện pháp áp dụng các KTDHTC trong việc giúp đỡ
HSYK tỉnh Cao Bằng học tốt môn Toán lớp 11.
- Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.