Thạc Sĩ Ảnh hưởng tín dụng ưu đãi tại Ngân hàng Chính sách xã hội đến giảm tỷ lệ nghèo tại huyện Vị Xuyên tỉ

MỞ ĐẦU


1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau hơn 20 năm đổi mới Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể, xong Việt Nam vẫn là một nước được xếp vào diện nghèo trên thế giới, thu nhập bình quân đầu người thấp, tỷ lệ nghèo theo chuẩn quốc tế còn cao, phát triển kinh tế xã hội giữa các vùng, các khu vực ngày càng có sự chênh lệnh. Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định qua các kỳ Đại hội Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa (VIII - IX) trong đó coi xoá đói giảm nghèo là vấn đề cấp bách cần thực hiện thường xuyên liên tục để rút ngắn khoảng cách giàu nghèo với các nước trên thế giới và giữa các vùng trong nước, giữa miền núi và đồng bằng, giữa dân tộc đa số và dân tộc thiểu số, để thực hiện phương châm “tiến tới dân giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh”.

Để thực hiện thắng lợi phương châm đó, việc sử dụng tốt các nguồn vốn và đáp ứng đầy đủ, kịp thời yêu cầu đối với nhiệm vụ xoá đói giảm nghèo trên cả nước là vấn đề trọng tâm, có ý nghĩa quyết định. Thực tế những năm qua cho thấy Đảng, Nhà nước và địa phương đã cụ thể hoá các bước của Nghị quyết Đại hội về xoá đói giảm nghèo bằng nhiều hình thức và quan tâm đặc biệt hơn đến khu vực miền núi, nông thôn, hải đảo. Bằng chứng là trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2008 có rất nhiều Chương trình, dự án lớn được triển khai nhằm giảm nhanh tỷ lệ nghèo như: Chương trình 135 về đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, hỗ trợ sản xuất; Chương trình 134 hỗ trợ xoá nhà tạm, khai hoang ruộng; Chương trình trồng 5 triệu ha rừng; chương trình trợ giá giống, trợ cước vận chuyển phân bón, hỗ trợ tiêu thụ nông sản; chương trình 120 đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng riêng cho các xã biên giới Các chương trình trên bước đầu đã mang lại hiệu qủa góp phần vào cải thiện cuộc sống giúp xoá đói giảm nghèo. Xong các nguồn vốn trên đã bộc lộ nhiều hạn chế: là nguồn vốn có hạn, thời gian đầu tư ngắn, nhiều chương trình dự án đầu tư còn trồng tréo gây thất thoát, không hiệu quả, hỗ trợ 100% tạo ra tâm lý ỉ lại. Theo báo cáo tổng kết Đại hội Ban chấp hành Đảng bộ huyện lần thứ XXI thì các nguồn tín dụng ưu đãi đã góp phần vào công cuộc giảm nghèo tại địa phương. Nhưng chưa thực sự đáp ứng được mong mỏi của nhân dân địa phương trong công cuộc xoá đói giảm nghèo nhanh và một cách bền vững.

Từ khi hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Vị Xuyên (NHCSXH) được thành lập và đi vào hoạt động hàng năm đã góp phần giúp cho hơn 300 hộ thoát nghèo, chiếm gần 1/2 số hộ giảm nghèo của toàn huyện và ngày càng có vai trò quan trọng trong mục tiêu xoá đói giảm nghèo của địa phương. Đặc biệt hơn từ việc sử dụng vốn vay của NHCSXH mà các hộ nghèo đã có cách nghĩ, cách làm mới, thay đổi tư duy phương thức sản xuất cũ. Từ đây có thể nhận định rằng nguồn vốn tín dụng ưu đãi của NHCSXH Vị Xuyên góp phần quan trọng trong mục tiêu xoá đói giảm nghèo [10].
Các năm qua đã có nhiều nghiên cứu tín dụng: tín dụng Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn (NHNN&PTNT), Ngân hàng đầu tư (NHĐT), nguồn vốn ưu đãi của Chính phủ thông qua các dự án và các quỹ tín dụng. Nhưng nghiên cứu một cách toàn diện về vay vốn tín dụng cho sự nghiệp xoá đói giảm nghèo (XĐGN) cũng như hiệu quả của việc sử dụng nguồn tín dụng này cho huyện Vị Xuyên thì chưa có nghiên cứu nào. Vì vậy, nghiên cứu đề tài: “Ảnh hưởng tín dụng ưu đãi tại Ngân hàng Chính sách xã hội đến giảm tỷ lệ nghèo tại huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang" là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cho mục tiêu xoá giảm nghèo nói riêng.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở nghiên cứu ảnh hưởng của tín dụng ưu đãi đặc biệt là tín dụng NHCSXH đến giảm tỷ lệ nghèo trên địa bàn huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả của nguồn vốn tín dụng ưu đãi góp phần giảm nhanh tỷ lệ nghèo một cách bền vững.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hoá các vấn đề lý luận chung về tín dụng ưu đãi đối với các hộ nghèo đồng thời tập hợp kinh nghiệm một số nước về lĩnh vực này.
- Xác định được ảnh hưởng tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính sách xã hội đến giảm tỷ lệ nghèo tại huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang”
- Đề xuất những quan điểm có tính định hướng và kiến nghị những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả của việc sử dụng nguồn tín dụng ưu đãi NHCSXH đối với công tác XĐGN trên địa bàn huyện Vị Xuyên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

+ Đề tài tập trung những vấn đề lý luận và thực tiễn về tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo mà chủ yếu là đánh giá mức độ ảnh hưởng của chính sách tín dụng ưu đãi của NHCSXH đến giảm tỷ lệ nghèo.
+ Đối tượng khảo sát là các hộ vay vốn tín dụng ưu đãi của NHCSXH

và các hộ được hưởng tín dụng ưu đãi thông qua các chương trình, dự án.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Về nội dung: Do điều kiện nghiên cứu có hạn nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các hộ vay vốn tín dụng ưu đãi NHCSXH và các hộ được hưởng tín dụng ưu đãi thông qua các chương trình, dự án.
* Về không gian đề tài: Đề tài được thực hiện tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vị Xuyên.
* Về thời gian: Số liệu được thu thập phục vụ cho nghiên cứu từ năm

2003 đến 2008.

4. Ý nghĩa khoa học

Đây là luận văn đầu tiên nghiên cứu đề tài về NHCSXH tại Vị Xuyên cũng như tỉnh hà Giang, đề tài nghiên cứu ảnh hưởng của tín dụng ưu đãi của NHCSXH đến giảm tỷ lệ nghèo trong các năm từ 2003 đến 2008 và phân tích đánh giá hiệu quả, mức độ ảnh hưởng, những tồn tại để đưa ra một số các giải pháp kiến nghị khắc phục. Vì vậy, đây là đề tài nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với tình hình của địa phương.
5. Bố cục luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận bản chuyên đề được kết cấu thành 3 chương.

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài

Chương 2: Thực trạng tín dụng ưu đãi và ảnh hưởng tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính sách xã hội đến giảm tỷ lệ nghèo tại huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang
Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính sách Xã hội đến xoá đói giảm nghèo



MỤC LỤC




MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2

2.1. Mục tiêu chung .2

2.2. Mục tiêu cụ thể 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

3.1. Đối tượng nghiên cứu .3

3.2. Phạm vi nghiên cứu 3

4. Ý nghĩa khoa học . 3

5. Bố cục luận văn . 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 5

1.1. Nghèo đói và sự cần thiết phải giảm nghèo 5

1.1.1. Khái niệm về nghèo đói .5

1.1.2. Chuẩn mực xác định nghèo đói 5

1.1.3. Đặc trưng của nghèo đói 7

1.1.4. Nguyên nhân nghèo đói 8

1.1.5. Đặc tính của người nghèo ở Việt Nam . 10

1.1.6. Sự cần thiết phải giảm nghèo và hỗ trợ người nghèo 10

1.1.7. Giảm nghèo là mục tiêu quốc gia . 11

1.1.8. Cam kết giảm nghèo của Việt Nam với Liên hợp Quốc . 11

1.1.9. Kế hoạch giảm nghèo của địa phương đưa ra . 12

1.2. Tín dụng đối với hộ nghèo 14

1.2.1. Khái niệm tín dụng . 14

1.2.2. Tín dụng đối với người nghèo 14




1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo . 15

1.4. Kinh nghiệm ở một số nước trên thế giới về cho vay đối với người nghèo và bài học kinh nghiệm với Việt Nam . 16
1.4.1. Bangladesh . 16

1.4.2. Thái lan 16

1.4.3. Malaysia 17

1.4.4. Bài học kinh nghiệm có khả năng vận dụng vào Việt Nam 17

1.5. Các nguồn vốn tín dụng ưu đãi cho XĐGN trong thời gian qua 19

1.5.1. Tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội . 19

1.5.2. Tín dụng ưu đãi thông qua Chương trình, dự án của Chính phủ 19

1.5.3. Nguồn tín dụng ưu đãi huy động tại địa phương vào công tác XĐGN . 20

1.6. Một số kết luận rút ra từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn 20

1.6.1. Tín dụng ưu đãi rất cần thiết với việc xóa đói giảm nghèo . 21

1.6.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với hộ nghèo . 21

1.7. Ảnh hưởng của tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo . 24

1.8. Phương pháp nghiên cứu 25

1.8.1. Phương pháp luận 25

1.8.2. Phương pháp tiếp cận, điều tra, tổng hợp số liệu 25

1.8.3. Tổ chức thực hiện nghiên cứu 28

1.9. Các chỉ tiêu đánh giá ảnh hưởng tín dụng ưu đãi 29

Chương 2. THỰC TRẠNG TÍN DỤNG ưU ĐÃI VÀ ẢNH HưỞNG TÍN DỤNG ưU ĐÃI CỦA NHCSXH ĐẾN GIẢM TỶ LỆ NGHÈO TẠI HUYỆN VỊ XUYÊN TỈNH HÀ GIANG . 32
2.1. Đặc điểm địa bàn huyện Vị Xuyên . 32

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên 32

2.1.2. Đặc điểm xã hội . 37

2.1.3. Tình hình phát triển kinh tế 41

2.1.4. Tình hình an ninh quốc phòng 47

2.1.5. Thực trạng nghèo đói ở địa phương . 48

2.2. Thực trạng các nguồn tín dụng ưu đãi trên địa bàn . 49

2.2.1. Thực trạng nguồn tín dụng ưu đãi thông qua các chương trình, dự án 49

2.2.2. Thực trạng hoạt động của NHCSXH huyện Vị xuyên 56

2.2.3. Những hạn chế của các nguồn vốn ưu đãi trong xóa đói giảm nghèo trên địa bàn 60
2.3. Kết quả điều tra các hộ vay tín dụng ưu đãi của NHCSXH và các hộ được hưởng tín dụng ưu đãi thông qua các chương trình, dự án
trên địa bàn huyện Vị Xuyên . 61

2.3.1. Tình hình hộ điều tra 61

2.3.2. Thông tin của các hộ về các nguồn tín dụng ưu đãi 62

2.3.3. Nguồn tín dụng ưu đãi cung ứng cho địa bàn và các hộ tại xã điều tra 62

2.3.4. Mức vốn vay và được hỗ trợ của hộ tín dụng ưu đãi của hộ điều tra 65

2.3.5. Tình hình sử dụng tín dụng ưu đãi ở các hộ điều tra . 66

2.3.6. Thu nhập của hộ trước và sau khi có tín dụng ưu đãi . 68

2.3.7. Tình hình trả nợ quả các hộ vay vốn NHCSXH . 68

2.3.8. Kết quả sau khi sử dụng tín dụng ưu đãi của các hộ điều tra 69

2.3.9. Nhận thức của các hộ về tín dụng ưu đãi 70

2.4. Ảnh hưởng tín dụng ưu đãi của NHCSXH đến giảm tỷ lệ nghèo tại huyện Vị Xuyên . 73
2.4.1. Ảnh hưởng về kinh tế . 74

2.4.2. Ảnh hưởng về văn hóa - xã hội 75

2.4.3. Ảnh hưởng về an ninh quốc phòng . 77

2.5. Một số kết luận từ phân tích thực trạng sử dụng vốn tín dụng ưu đãi

của NHCSXH cho các hộ nông dân nghèo huyện Vị Xuyên 77

Chương 3. NHỮNG ĐỊNH HưỚNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG NHCSXH
ĐẾN XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO . 79

3.1. Định hướng 79

3.1.1. Cơ sở đề xuất định hướng . 79

3.1.2. Định hướng . 80

3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao ảnh hưởng của nguồn vốn cho vay hộ nghèo tại NHCSXH huyện Vị Xuyên . 80
3.2.1. Đảm bảo đủ vốn cho các hộ nghèo cần vay vốn sản xuất . 81

3.2.2. Phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, đoàn thể, chính quyền cơ sở là

giải pháp phát huy hiệu quả nguồn vốn 81

3.2.3. Cải tiến hồ sơ thủ tục cho vay vốn 82

3.2.4. Đổi mới và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Ngân hàng

CSXH huyện Vị Xuyên 83

3.2.5. Giải pháp quản lý tốt nguồn vốn ưu đãi hỗ trợ thông qua các dự án . 84

3.2.6. Giải pháp kết hợp nguồn vốn ưu đãi NHCSXH với các Chương

trình dự án khác 85

3.2.7. Tập huấn kỹ thuật khuyến nông và hạch toán kinh tế cho các hộ nghèo . 85

KẾT LUẬN . 86

KIẾN NGHỊ 88

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 90

PHIẾU ĐIỀU TRA . 94



DANH MỤC CÁC BẢNG



Bảng 1.1: Chuẩn mực nghèo giai đoạn 2001-2005 và 2006 - 2010 6

Bảng 1.2: Nghị quyết BCH Đảng bộ huyện khóa XX (2001-2005) . 12

Bảng 1.3: Nghị quyết BCH Đảng bộ huyện khóa XXI (2006-2010) 12

Bảng: 2.1. Tình hình dân số huyện Vị Xuyên . 37

Bảng: 2.2. Tình hình lao động huyên Vị Xuyên 38

Bảng: 2.4. Một số sản phẩm công nghiệp chính 45

Bảng 2.5: Biểu tổng hợp tình hình nghèo huyện Vị Xuyên 48

Bảng 2.6: Tổng hợp nguồn vốn 135 đã đầu tư vào địa bàn 51

Bảng 2.7: Tổng hợp số lượt hộ được hưởng hỗ trợ 52

Bảng 2.8: Tổng hợp nguồn vốn 134 đã đầu tư vào địa bàn 53

Bảng 2.9: Chương trình trồng rừng 5 triệu ha rừng 54

Bảng 2.10: Tổng hợp hỗ trợ các mặt hàng thiết yếu . 55

Bảng 2.12: Tổng hợp phát triển tín dụng của NHCSXH 58

Bảng 2.13: Tổng hợp kết quả giảm nghèo của nguồn tín dụng ưu đãi

NHCSXH so với các nguồn tín dụng ưu đãi khác 60

Bảng 2.15: Tổng hợp thông tin của các hộ nghèo về các nguồn tín dụng

ưu đãi 62

Bảng 2.16: Tổng hợp các nguồn tín dụng ưu đãi được giải ngân trên địa

bàn các xã điều tra . 63

Bảng 2.17: Tổng hợp điều tra các hộ vay tín dụng NHCSXH và được hưởng tín dụng ưu đãi qua các chương trình 64
Bảng 2.18: Tổng hợp mức vốn vay bình quân của NHCSXH và mức

được hưởng vốn ưu đãi của các chương trình, dự án . 65

Bảng 2.19: Tổng hợp tình hình sử dụng vốn của các hộ điều tra 66




Bảng 2.20: Tổng hợp mức thu nhập các hộ trước và sau được hưởng tín

dụng ưu đãi . 68

Bảng 2.21: Tổng hợp tình hình trả nợ của hộ vay vốn NHCSXH 68

Bảng 2.22: Kết quả giảm nghèo của nguồn vốn NHCSXH so với các nguồn vốn ưu đãi khác 69
Bảng 2.23: Nhận thức về lượng tín dụng . 70

Bảng 2.24: Tổng hợp về thời gian sử dụng tín dụng 70

Bảng 2.25: Tổng hợp về lãi suất 71

Bảng 2.26: Nhận thức về thủ tục vay và được hưởng tín dụng ưu đãi 71

Bảng 2.27: Tổng hợp mức độ phục vụ của cán bộ làm công tác tín dụng 72

Bảng 2.28: Tổng hợp nguyện vọng của hộ nghèo về tín dụng ưu đãi 73




DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ




Đồ thị 2.1: Mục đích sử dụng vốn NHCSXH 67

Đồ thị 2.2: Mục đích sử dụng vốn của các dự án . 67

Đồ thị 2.3: Tỷ lệ nguồn vốn NHCSXH và nguồn vốn ưu đãi các dự án

đã giải ngân . 74




DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ




Sơ đồ 2.1: Quy trình bố trí tín dụng ưu đãi thông qua các dư án. 50

Sơ đồ 2.2: Quy trình cho vay vốn của NHCSXH 57