Chuyên Đề ảnh hưởng của mức độ tập trung sở hữu đến hiệu quả hoạt động của các công ty cổ phần niêm yết trên s

TÊN CÔNG TRÌNH: ẢNH HƯỞNG CỦA MỨC ĐỘ TẬP TRUNG SỞ
HỮU ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN
NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIÁO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP. HỒ CHÍ
MINH


MỤC LỤC
Tóm tắt . 3
1. Giới thiệu đề tài nghiên cứu . .4
2. Tổng quan tài liệu . .8
3. Phương pháp nghiên cứu . . 12
3.1. Phương pháp . . 13
3.2. Giả thiết . 13
3.3. Thu thập dữ liệu và đo lường . 17
4. Trình bày kết quả nghiên cứu . 19
4.1. Đo lường theo tỷ lệ sở hữu của hội đồng quản trị . . 20
4.1.1. Phương trình hiệu quả hoạt động . . 20
4.1.2. Phương trình sở hữu . . 26
4.2. Đo lường theo tỷ lệ sở hữu của cổ đông lớn nhất . . 29
4.2.1. Trường hợp C* là C1 . 29
4.2.2. Trường hợp C* là C2 . 32
4.2.3. Trường hợp C* là C3 . 34
5. Kết luận . . 38
Phụ lục . 40
Tài liệu tham khảo . 52

TÓM TẮT
Bài nghiên cứu tiến hành kiểm định mối quan hệ giữa tập trung sở hữu và hiệu quả
hoạt động của công ty bằng cách sử dụng các dữ liệu thu thập được từ các doanh nghiệp
niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh (HoSE) trong khoảng thời gian
từ 2009 đến 2011. Hầu hết các doanh nghiệp tại Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ với
mức độ tập trung sở hữu cao, cổ đông nhà nước chiếm đa số. Thêm vào đó, mô hình quản
trị của các công ty cổ phần Việt Nam khá giống với hầu hết các nền kinh tế mới nổi, với
những đặc điểm: tỷ lệ cổ đông nội bộ lớn, thông tin công bố hạn chế, yếu kém trong
chính sách bảo vệ cổ đông thiểu số và thị trường thâu tóm bị giới hạn. Từ những đặc
điểm đó, các câu hỏi đặt ra là: “Liệu có tồn tại mối tương quan giữa mức độ sở hữu và
hiệu quả hoạt động của công ty như các mô hình trên thế giới hay không?”, “Cấu trúc sở
hữu có góp phần giải quyết vấn đề đại diện trong công ty hay không?” và “Một doanh
nghiệp muốn nâng cao hiệu quả hoạt động của mình nên chú trọng xây dựng một cấu trúc
sở hữu như thế nào là hợp lý?”. Xuất phát từ suy nghĩ đó, nhóm chúng tôi đã quyết định
chạy mô hình hồi quy tuyến tính với biến phụ thuộc là hiệu quả hoạt động và biến độc lập
lần lượt là mức độ sở hữu của hội đồng quản trị và các cổ đông lớn; trong đó mức độ tập
trung sở hữu được đo lường bằng 2 phương pháp. Đối với phương pháp đo lường mức độ
tập trung sở hữu theo tỷ lệ nắm giữ cổ phần của hội đồng quản trị, kết quả thu được cho
thấy: có mối tương quan âm giữa mức độ tập trung sở hữu và hiệu quả hoạt động của
công ty (được đo lường bằng ROA). Đối với phương pháp đo lường mức độ tập trung sở
hữu theo tỷ lệ nắm giữ cổ phần của các khối cổ đông lớn, nhóm không tìm thấy mối
tương quan chặt chẽ giữa tỷ lệ sở hữu của khối lớn nhất và hiệu quả hoạt động. Tuy
nhiên, đối với khối cổ đông bao gồm cả cổ đông lớn thứ nhì và ba thì nhóm tìm thấy mối
tương quan âm có ý nghĩa thống kê giữa các đại lượng này. Ngoài ra, bài nghiên cứu
cũng tiến hành hồi quy mức độ tập trung sở hữu theo hiệu quả hoạt động và một vài biến
đặc trưng khác thuộc công ty. Tuy nhiên, nhóm đã không tìm thấy một mối tương quan rõ
ràng giữa các biến độc lập và phụ thuộc trong mô hình này.




4
1. Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Kể từ khi công ty cổ phần đầu tiên ra đời vào đầu thế kỷ 17, các bài toán kinh tế liên
quan đến hình thức sở hữu của loại hình công ty này đã không ngừng được đặt ra và làm
tốn không ít thời gian cũng như giấy mực của các nhà nghiên cứu mong muốn giải quyết
chúng. Trong đó, các bài toán liên quan đến chi phí đại diện được xem là khá tiêu biểu vì
nó đề cập đến bản chất hình thức sở hữu đặc trưng của công ty cổ phần: sự phân định
giữa quyền sở hữu và quyền quản lý. Vậy, chi phí đại diện là gì? Theo nghĩa đơn giản
nhất, đó là chi phí phát sinh khi các nhà quản lý không cố gắng điều hành công ty theo
hướng tối đa hóa giá trị (nhiệm vụ mà họ phải thực hiện) vì một lý do cá nhân nào đó,
gây thiệt hại cho các cổ đông hoặc khi các cổ đông cố gắng thực hiện các biện pháp kiểm
soát hoạt động của các nhà quản lý mà việc kiểm soát đó đòi hỏi sự gia tăng trong chi
phí. Một cách tổng quát, chi phí đại diện là chi phí phát sinh ở bất kỳ đâu mà ở đó thông
tin bất cân xứng và các bên tham gia (các bên có quyền lợi) có mục tiêu khác nhau.
Nhìn vào số lượng cũng như chủ đề các bài viết về vấn đề đại diện, có thể thấy có
khá nhiều khía cạnh được xem xét, mổ xẻ trong quan hệ người chủ - người đại diện. Mặc
dù người ta đưa ra nhiều câu hỏi, giả thuyết và phương pháp tiếp cận khác nhau nhưng
đều nhằm một mục đích cuối cùng là giải quyết bằng được vấn đề người đại diện. Trong
vài thập kỉ gần đây, một hướng giải quyết vấn đề người đại diện được nhiều nhà kinh tế
trên thế giới chú ý đến là cấu trúc sở hữu của doanh nghiệp. Theo kiến thức chung thì cấu
trúc sở hữu của doanh nghiệp gồm có hai dạng cơ bản đối lập nhau: (1) cấu trúc sở hữu
tập trung và (2) cấu trúc sở hữu phi tập trung (hay phân tán). Dạng sở hữu (1) ám chỉ việc
một tỷ lệ lớn cổ phiếu của công ty nằm trong tay một nhóm nhỏ hay chỉ một cổ đông.
Dạng thứ (2) tồn tại khi không có bất kì một nhóm hay một cổ đông nào nắm giữ số cổ
phần có quyền biểu quyết lớn một cách đáng kể. Vấn đề mà người ta muốn đề cập chính
là cấu trúc sở hữu có thể ảnh hưởng như thế nào đến chi phí đại diện. Cụ thể hơn, câu hỏi
được đặt ra là “Liệu cấu trúc sở hữu trong công ty cổ phần đại chúng có thể giải quyết
được vấn đề người đại diện hay không?”.