Tiến Sĩ Ảnh hưởng của đô thị hoá đến việc làm của nông dân tỉnh Vĩnh Phúc

ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ
quan, các cấp lãnh đạo và cá nhân. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Đại học
Thái Nguyên, Ban đào tạo Sau Đại học, Ban Giám hiệu trường Đại học Kinh tế và
Quản trị kinh doanh, Phòng Quản lý Đào tạo Sau Đại học, các Thầy Cô giáo khoa
Kinh tế thuộc trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã tạo điều kiện giúp
đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS. Trần Chí Thiện;
PGS.TS. Đỗ Anh Tài - Người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc, Sở
Lao động Thương binh và Xã hội Vĩnh Phúc, Sở NN&PTNT Vĩnh Phúc, Liên đoàn
lao động tỉnh Vĩnh Phúc, Cục Thống kê tỉnh Vĩnh Phúc, Ban quản lý các Khu công
nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc, Uỷ ban nhân dân huyện Bình Xuyên và các hộ nông dân,
cán bộ, công nhân tại các doanh nghiệp tôi đã tiến hành trực tiếp điều tra.
Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể cán bộ, giáo viên trường Cao đẳng Kinh
tế - Kỹ thuật Vĩnh Phúc - nơi tôi đang công tác đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong
quá trình nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã
giúp đỡ tôi hoàn thành luận án!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2014
Tác giả luận án



Ngô Thị Cẩm Linh

iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN . ii
MỤC LỤC . iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . vii
DANH MỤC CÁC BẢNG viii
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ . x
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu . 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 2
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3
4. Tổng quan về tình hình nghiên cứu có liên quan đến luận án 3
5. Tính mới và những đóng góp của đề tài 7
6. Kết cấu của luận án . 8
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐÔ THỊ HÓA
ĐẾN VIỆC LÀM CỦA NÔNG DÂN . 9
1.1. Một số vấn đề lý luận về đô thị, đô thị hóa 9
1.1.1. Khái niệm về đô thị, đô thị hóa 9
1.1.2. Đô thị hóa và vấn đề việc làm của nông dân 12
1.2. Lý luận về việc làm 18
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản 18
1.2.2. Tạo việc làm . 22
1.2.3. Một số mô hình lý thuyết tạo việc làm . 29
1.3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến việc làm của nông dân 31
1.3.1. Những ảnh hưởng tích cực . 31
1.3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực . 34

iv
1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc làm của nông dân trong quá trình đô
thị hoá 34
1.4.1. Những nhân tố thuộc về người lao động 35
1.4.2. Những nhân tố thuộc về người sử dụng lao động 37
1.4.3. Những nhân tố thuộc về nhà nước 39
1.5. Kinh nghiệm giải quyết việc làm trong quá trình đô thị hóa . 49
1.5.1. Trên thế giới . 49
1.5.2. Ở Việt Nam . 51
1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Vĩnh Phúc 53
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 56
2.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích . 56
2.1.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu ảnh hưởng của đô thị hóa đến việc
làm của nông dân 56
2.1.2. Khung phân tích ảnh hưởng của của đô thị hóa đến việc làm của
nông dân tỉnh Vĩnh Phúc 58
2.1.3. Câu hỏi nghiên cứu . 60
2.2. Phương pháp nghiên cứu 60
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 60
2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin . 61
2.2.3. Phương pháp tổng hợp 65
2.2.4. Phương pháp phân tích thống kê 65
2.2.5. Phương pháp SWOT . 68
2.2.6. Phương pháp đánh giá mức độ đô thị hoá theo phương pháp đa
tiêu chí 69
2.2.7. Phương pháp dự báo cung - cầu lao động . 73
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu . 75

v
Chương 3. THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG CỦA ĐÔ THỊ HÓA ĐẾN
VIỆC LÀM CỦA NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC . 77
3.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội 77
3.1.1. Điều kiện tự nhiên . 77
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 79
3.2. Thực trạng quá trình đô thị hóa ở tỉnh Vĩnh Phúc (trường hợp huyện
Bình Xuyên) . 83
3.2.1. Phân tích ĐTH theo phương pháp đa tiêu chí . 83
3.2.2. Phân tích đô thị hoá theo tiêu chí diện tích đất phi nông nghiệp và
lao động đô thị (phương pháp một tiêu chí) 88
3.3. Thực trạng việc làm của nông dân huyện Bình Xuyên dưới ảnh hưởng của
đô thị hoá . 89
3.3.1. Ảnh hưởng của quá trình đô thị hoá đến việc làm của nông dân
huyện Bình Xuyên . 89
3.3.2. Nông dân huyện Bình Xuyên tiếp cận cơ hội việc làm trong quá
trình đô thị hóa 96
3.3.3. Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc làm . 114
3.3.4. Kết quả phân tích SWOT 115
3.3.5. Những mặt đạt được, hạn chế, bất cập, nguyên nhân và những vấn
đề đặt ra trong tiếp cận cơ hội việc làm của nông dân huyện Bình Xuyên . 118
Chương 4. QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ
BẢN GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN TRONG QUÁ TRÌNH
ĐÔ THỊ HÓA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ĐẾN NĂM 2020 . 121
4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước . 121
4.1.1. Bối cảnh quốc tế . 121
4.1.2. Bối cảnh trong nước . 122

vi
4.2. Quan điểm, phương hướng, mục tiêu về giải quyết việc làm trong quá
trình đô thị hoá 122
4.2.1. Quan điểm 122
4.2.2. Phương hướng 125
4.2.3. Mục tiêu 126
4.3. Dự báo cung cầu lao động 127
4.3.1. Dự báo cung lao động . 127
4.3.2. Dự báo cầu lao động . 127
4.3.3. Cân đối cung cầu lao động . 127
4.4. Những giải pháp nhằm tạo điều kiện cho nông dân tỉnh Vĩnh Phúc tiếp
cận cơ hội việc làm trong quá trình đô thị hoá 128
4.4.1. Nhóm giải pháp về chất lượng cung lao động 128
4.4.2. Nhóm các giải pháp về cầu lao động 135
4.4.3. Nhóm giải pháp về cơ chế chính sách hỗ trợ của Nhà nước 143
KẾT LUẬN 149
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN . 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
PHỤ LỤC . 158


vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ
1 KTTT Kinh tế thị trường
2 CNXH Chủ nghĩa xã hội
3 ĐTH Đô thị hóa
4 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa
5 CNH Công nghiệp hóa
6 KCN Khu công nghiệp
7 UBND Ủy ban nhân dân
8 KT - XH Kinh tế - xã hội
9 NXB Nhà xuất bản
10 NN Nông nghiệp
11 NN - CN - DV Công nghiệp - nông nghiệp - dịch vụ
12 LLLĐ Lực lượng lao động


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tổng hợp kết quả chọn mẫu nghiên cứu 64
Bảng 2.2. Mô tả tên biến sử dụng trong mô hình hàm sản xuất CD phân tích
ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm 67
Bảng 2.3. Điểm tối đa cho các tiêu chí, chỉ tiêu . 71
Bảng 3.1. Diện tích sử dụng đất tỉnh Vĩnh Phúc năm 2008, 2012 . 78
Bảng 3.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai đoạn 2000 - 2012 80
Bảng 3.3. So sánh thu nhập bình quân đầu người và tăng trưởng kinh tế
Vĩnh Phúc và cả nước . 81
Bảng 3.4. So sánh chuyển dịch cơ cấu kinh tế Vĩnh Phúc và cả nước . 81
Bảng 3.5. Dân số huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 . 84
Bảng 3.6. Lực lượng lao động phi NN huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 85
Bảng 3.7. Lực lượng lao động huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 . 85
Bảng 3.8. Diện tích đất huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 85
Bảng 3.9. Cơ cấu kinh tế huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 . 86
Bảng 3.10. Kết quả đánh giá các tiêu chí của huyện Bình Xuyên 87
Bảng 3.11. Một số chỉ tiêu của huyện Bình Xuyên giai đoạn 2005 - 2012 88
Bảng 3.12. Lao động trong các lĩnh vực của nông dân Bình Xuyên 89
Bảng 3.13. Kết quả khảo sát lao động có việc làm của nông dân Bình Xuyên 90
Bảng 3.14. Số việc làm được tạo ra giai đoạn 2005 - 2012 92
Bảng 3.15. Khảo sát trình độ chuyên môn của lao động Bình Xuyên 93
Bảng 3.16. Kết quả khảo sát lao động huyện Bình Xuyên năm 2011 95
Bảng 3.17. Diện tích, cơ cấu các loại đất huyện Bình Xuyên năm 2005, 2012 . 96
Bảng 3.18. Lực lượng lao động huyện Bình Xuyên giai đoạn 2000 - 2012 . 97
Bảng 3.19. Dân số, lực lượng lao động huyện Bình Xuyên giai đoạn 2005 - 2012 . 99
Bảng 3.20. Lao động có việc làm ở khu vực nông thôn, thành thị năm 2011 . 100
Bảng 3.21. Tỷ lệ thất nghiệp giữa Bình Xuyên, Vĩnh Phúc và cả nước năm 2011 101

ix
Bảng 3.22. Lực lượng lao động Bình Xuyên phân theo trình độ năm 2011 . 101
Bảng 3.23. Kết quả khảo sát chất lượng nguồn nhân lực huyện Bình Xuyên 102
Bảng 3.24. Kết quả lao động được đào tạo theo NQ37 huyện Bình Xuyên . 103
Bảng 3.25. Kết quả lao động được đào tạo theo Đề án 1956 huyện Bình Xuyên 105
Bảng 3.26. Số lượng các doanh nghiệp đầu tư tại Bình Xuyên 106
Bảng 3.27. Kết quả tạo việc làm của doanh nghiệp tại Bình Xuyên 106
Bảng 3.28. Kết quả điều tra các làng nghề huyện Bình Xuyên 107
Bảng 3.29. Khả năng thu hút lao động của các KCN theo diện tích đất công
nghiệp có thể đưa vào sử dụng . 109
Bảng 3.30. Khả năng thu hút lao động của các KCN theo diện tích đất nông
nghiệp đã được thu hồi . 110
Bảng 3.31. Khả năng thu hút lao động của các KCN theo diện tích đất đã quy hoạch . 111
Bảng 3.32. Kết quả hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư tại Bình Xuyên . 112
Bảng 3.33. Số tiền hỗ trợ đào tạo nghề theo NQ37 và Đề án 1956 113
Bảng 3.34. Cơ hội việc làm của nông dân dưới ảnh hưởng của quá trình đô
thị hóa theo ma trận SWOT 116
Bảng 3.35. Ma trận các chiến lược phát triển trên cơ sở S,W,O,T của nông
dân huyện Bình Xuyên . 117
Bảng 3.36. Dự báo dân số và cung lao động tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020 . 127
Bảng 3.37. Dự báo cầu lao động giữa các khu vực kinh tế 127
Bảng 3.38. Chênh lệch cung, cầu lao động giai đoạn 2008 - 2020 127
Bảng 3.39. Dự báo nhu cầu lao động qua đào tạo đến năm 2020 . 128


x
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ

Đồ thị 1.1. Mô hình tạo việc làm dựa trên lao động và vốn 23
Sơ đồ 2.1. Khung phân tích ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm của nông dân
tỉnh Vĩnh Phúc . 59
Sơ đồ 2.2. Phân tích ma trận SWOT . 69


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Việt Nam đang trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa
(CNH - HĐH) đất nước và hội nhập quốc tế. Công nghiệp hoá (CNH), đô thị hoá
(ĐTH) đang là xu hướng chủ đạo tác động mạnh mẽ đến đời sống kinh tế - xã hội
(KT - XH) ở nhiều vùng lãnh thổ nước ta. Quá trình đô ĐTH là xu thế tất yếu của
một xã hội phát triển, phản ánh kết quả của sự tập trung công nghiệp và sự thay đổi
mối quan hệ giữa khu vực nông thôn và đô thị. Dưới những ảnh hưởng của quá
trình ĐTH đã tạo dựng được nhiều cơ sở hạ tầng khang trang hiện đại phục vụ cho
phát triển KT - XH của mỗi vùng, cải thiện đời sống người dân góp phần vào tăng
trưởng và phát triển kinh tế địa phương.
Trong khoảng một thập kỷ gần đây, việc đẩy nhanh quá trình CNH, ĐTH ở
tỉnh Vĩnh Phúc đã diễn ra khá nhanh. Một mặt, quá trình ĐTH tạo ra những “cực tăng
trưởng" có sức lan toả rộng lớn đến các vùng nông thôn Vĩnh Phúc: sự thay đổi về
KT - XH: đời sống của người dân từng bước được nâng lên, hệ thống giao thông từng
bước được cải thiện, đã có sự dịch chuyển tích cực trong cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao
động theo hướng tăng mạnh ở lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ và giảm ở lĩnh vực nông
nghiệp (NN), sự dịch chuyển nguồn cung cấp nguyên liệu, di dân giữa các vùng,
miền ., bộ mặt nông thôn đã có những thay đổi đáng kể. Cùng với quá trình ĐTH,
những nhà máy, xí nghiệp mọc lên ngày càng nhiều, số lượng lao động chuyển từ lĩnh
vực NN sang lĩnh vực công nghiệp ngày càng lớn đã dần hình thành nên một đội ngũ
lao động công nghiệp có kỹ năng, tay nghề và có thu nhập tăng đáng kể đặc biệt là
những lao động làm việc ở các nhà máy có vốn đầu tư nước ngoài.
Tuy nhiên, ĐTH cũng để lại nhiều hệ luỵ trên các phương diện KT - XH: nảy
sinh những vấn đề KT - XH nhức nhối, gây bất ổn định xã hội, cản trở quá trình
phát triển bền vững . Quá trình ĐTH đã mở rộng không gian đô thị, không gian
công nghiệp đồng thời thu hẹp các vùng sản xuất NN vốn đã tồn tại và phát triển lâu
đời. Quá trình ĐTH càng diễn ra mạnh thì ngày càng có nhiều lao động nông thôn
bị mất đất canh tác, diện tích đất giành cho sản xuất NN cũng ngày càng bị thu hẹp,
công ăn việc làm của bà con nông dân từ bao đời nay dựa vào đồng ruộng để sinh
sống nay đứng trước nguy cơ mất đất để sản xuất, thất nghiệp cao, mất việc làm và
thu nhập bị ảnh hưởng, không ít hộ gia đình nông dân rơi vào cảnh khó khăn do
không chuyển đổi được nghề nghiệp, không thích ứng được với thay đổi đã dẫn đến
thiếu việc làm, thu nhập giảm sút.

2
Bên cạnh đó, hàng loạt các vấn đề liên quan khác phát sinh như: quá trình
ĐTH quá nhanh, vấn đề an ninh lương thực, vấn đề phân hóa giàu nghèo trở
thành vấn đề cốt lõi khi thực hiện quá trình CNH - HĐH ở Vĩnh Phúc. Các khu đô
thị mới xuất hiện ở các vùng nông thôn ngày càng nhiều nhưng cũng kéo theo hệ
lụy thực tế là khi ruộng đất cho sản xuất NN không còn hoặc là còn rất ít, cơ hội
việc làm của nông dân có nhiều thay đổi thì bà con sẽ duy trì cuộc sống của mình
như thế nào? Đây không chỉ là câu hỏi đặt ra cho riêng Vĩnh Phúc mà nó còn là câu
hỏi đặt ra cho các vùng nông thôn khi phải nhường diện tích đất NN để xây dựng
các nhà máy, các đô thị cũng như các công trình công cộng khác trong quá trình
thực hiện CNH - HĐH.
Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một nghiên cứu cụ thể nào về ảnh hưởng của
ĐTH đến đời sống của người dân Vĩnh Phúc và đặc biệt là vấn đề việc làm của
người nông dân địa phương.
Nghiên cứu và đề ra các giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy CNH - HĐH thông
qua ĐTH là một tất yếu khách quan gắn liền với giải quyết thỏa đáng vấn đề việc
làm, thu nhập cho nông dân địa phương trong giai đoạn hiện nay. Chính vì lẽ đó, tôi
lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Ảnh hưởng của đô thị hóa đến việc làm của nông
dân tỉnh Vĩnh Phúc” được chọn làm đề tài Luận án. Đề tài có giá trị về mặt lý luận
cũng như thực tiễn rất sâu sắc đối với việc hoạch định chính sách KT - XH của tỉnh
Vĩnh Phúc giai đoạn 2010 - 2020.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Làm rõ ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm của nông dân tỉnh Vĩnh Phúc từ đó
đề xuất giải pháp để nông dân tiếp cận được việc làm trong bối cảnh ĐTH.
2.2. Mục tiêu cụ thể
a. Góp phần hệ thống hóa và phát triển một bước cơ sở lý luận và thực tiễn
về những ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm của người nông dân.
b. Làm rõ những ảnh hưởng của đô thị hóa đến việc làm của nông dân tỉnh
Vĩnh Phúc.
c. Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm giúp nông dân tiếp cận được việc làm
trong quá trình ĐTH ở tỉnh Vĩnh Phúc.

3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là việc làm của người nông dân do ảnh
hưởng của ĐTH, sự chuyển đổi về nghề nghiệp, sự dịch chuyển trong cơ cấu lao
động trong các lĩnh vực. Trong đó, việc làm của người nông dân được nghiên cứu
trên phương diện khả năng tạo việc làm từ: chính người lao động tự tạo ra, do doanh
nghiệp hoặc do Nhà nước tạo ra.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của ĐTH đến
việc làm của nông dân tỉnh Vĩnh Phúc.
Địa bàn khảo sát, điều tra, nghiên cứu các đối tượng (nông hộ, người lao
động, doanh nghiệp) được thực hiện tại huyện Bình Xuyên, là địa bàn có sự chuyển
dịch cơ cấu kinh tế cũng như tốc độ tăng trưởng ấn tượng trong giai đoạn 2000 -
2012. Trên cơ sở những ưu việt và hạn chế được phân tích, đánh giá ở huyện Bình
Xuyên tác giả đưa ra những khuyến nghị, giải pháp cho trong việc giải quyết việc
làm trong quá trình ĐTH trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.
+ Phạm vi thời gian:
Đề tài nghiên cứu việc làm của nông dân tỉnh Vĩnh Phúc dưới ảnh hưởng của
ĐTH đến từ năm 2005 - 2012 và khuyến nghị giải pháp để nông dân tiếp cận việc
làm trong giai đoạn từ nay đến năm 2020.
+ Phạm vi nội dung:
Nghiên cứu và phát triển một bước cơ sở lý luận và khảo sát kinh nghiệm
thực tiễn về việc làm và những ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm của nông dân.
Làm rõ những thay đổi việc làm của nông dân ở tỉnh Vĩnh Phúc do tác động của
ĐTH và trên cơ sở đó đề ra những giải pháp để nông dân tỉnh Vĩnh Phúc tiếp cận
việc làm của dưới tác động của ĐTH đến năm 2020.
4. Tổng quan về tình hình nghiên cứu có liên quan đến luận án
Đến nay đã có khá nhiều nghiên cứu trong nước về quá trình ĐTH và những
ảnh hưởng của ĐTH tới mọi mặt của đời sống xã hội đặc biệt là tới đời sống những
người nông dân:

4
Tác giả Nguyễn Thị Hải Vân (2013) trong nghiên cứu: “ĐTH và việc làm,
lao động ngoại thành Hà Nội” đã sử dụng quan điểm tiếp cận hệ thống, quan điểm
liên ngành và phát triển bền vững. Trong phân tích, đánh giá tác giả sử dụng các
phương pháp của kinh tế chính trị như: trừu tượng hóa khoa học, duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử. Ngoài ra, tác giả cũng sử dụng các phương pháp nghiên
cứu chuyên ngành: điều tra xã hội, phân tích và tổng hợp, điền dã, chuyên gia -
chuyên khảo và đã nêu ra các tác động tích cực, sâu sắc tới mọi mặt đời sống KT
- XH của mỗi quốc gia và có mối quan hệ tác động tương hỗ tới lao động việc làm ở
nông thôn rất mạnh mẽ, bao gồm cả mặt tích cực và tiêu cực. Trong bối cảnh toàn
cầu hóa và cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu đang diễn ra sâu sắc, các
tác động giữa ĐTH tới lao động, việc làm ngày càng phức tạp và gây hậu quả
nghiêm trọng, làm tổn hại lợi ích của nông dân và nông thôn, đe dọa đến sự phát
triển bền vững. Tác giả cũng đã làm rõ về cơ sở lý luận và thực tiễn về tác động của
ĐTH tới lao động, việc làm ở nông thôn dưới góc độ kinh tế chính trị, cũng như
những nhân tố ảnh hưởng tích cực, tiêu cực tới tình hình lao động, việc làm ở lao
động nông thôn ở ngoại thành Hà Nội trong quá trình ĐTH; đánh giá thực trạng
quản lý nhà nước, thể chế, chính sách trong quá trình ĐTH cũng như đề ra các
phương hướng, giải pháp về cơ chế chính sách giải quyết việc làm bền vững cho lao
động nông thôn đến năm 2020. Tác giả đã đưa ra một số giải pháp hạn chế tác động
tiêu cực của ĐTH tới lao động việc làm ở nông thôn ngoại thành Hà Nội giai đoạn
2011 - 2020 như: hoàn thiện công tác quy hoạch và điều chỉnh mô hình CNH, ĐTH
Thủ đô theo hướng bền vững; phát triển ngành nghề tạo việc làm tại chỗ; phát triển
đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn ngoại thành; phát huy
thế mạnh các làng nghề truyền thống nông thôn; phát triển bền vững các KCN trên
địa bàn. Tuy nhiên, trong nghiên cứu chưa nêu được các phương pháp đánh giá tác
động cũng như chỉ rõ mức độ tác động của ĐTH tới lao động, việc làm nông thôn
ngoại thành Hà Nội.
Tác giả Nguyễn Thị Vĩnh Hà (2006) trong nghiên cứu: “Tác động của quá trình
ĐTH tới cơ cấu lao động, việc làm của các hộ gia đình huyện Từ Liêm - Hà Nội” đã
nêu một số lý luận cơ bản và thực tiễn về ĐTH, về lao động - việc làm ở Việt Nam
hiện nay. Nghiên cứu cũng đã phát hiện ra những tác động tích cực, tiêu cực của
quá trình ĐTH đến chuyển dịch cơ cấu lao động và việc làm của các hộ gia đình ở
huyện Từ Liêm giai đoạn 2000 - 2005 và trên cơ sở những phân tích, đánh giá tác
giả đã đề xuất các giải pháp hỗ trợ việc làm, tăng thu nhập cho các hộ gia đình ở các

5
vùng ĐTH ở Hà Nội giai đoạn 2006 - 2010. Tuy nhiên, nghiên cứu mới chỉ dừng lại
ở mức độ phát hiện ra những tác động tích cực, tiêu cực của quá trình ĐTH đến cơ
cấu lao động việc làm, vì vậy việc đề ra các nhóm giải pháp vẫn chỉ mang tính
chính sách là cơ bản.
Tác giả Triệu Đức Hạnh (2012) trong luận án: “Nghiên cứu các giải pháp tạo
việc làm bền vững cho lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên” đã tập trung nghiên
cứu về vẫn đề “lao động bền vững”. Trong luận án, tác giả cũng đã chỉ ra được năm
yếu tố cấu thành việc làm bền vững: các quyền tại nơi làm việc, ổn định việc làm và
thu nhập, tạo việc làm và xúc tiến việc làm, bảo trợ xã hội, đối thoại xã hội. Trên cơ
sở phân tích năm yếu tố cấu thành đó, tác giả cũng đã đề xuất bốn nhóm giải pháp để
tạo ra việc làm bền vững cho lao động nông thôn. Tuy nhiên trong phân tích, tác giả
mới chỉ đơn thuần nhìn nhận yếu tố tạo việc làm bền vững từ phía doanh nghiệp mà
chưa đề cấp tới chính khả năng, năng lực của người lao động có khả năng tiếp cận,
thực hiện nhiệm vụ để tạo ra việc làm thỏa đáng hay không.
Nhóm tác giả Nguyễn Thị Thơm và Phí Thị Hằng (2009) trong nghiên cứu:
“Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trong quá trình ĐTH” đã nghiên cứu
về lý luận và thực tiễn về việc làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn
trong quá trình ĐTH và đặc biệt nhóm tác giả đã nghiên cứu thực trạng của một tỉnh
trọng điểm đồng bằng sông Hồng là Hải Dương và trên cơ sở đó đề xuất những giải
pháp cho tỉnh Hải Dương trong vấn đề giải quyết việc làm. Tuy nhiên, trong nghiên
cứu nhóm tác giả đưa ra các nhóm giải pháp giải quyết việc làm chủ yếu từ phía
doanh nghiệp và các cấp chính quyền mà chưa đề cập đến giải pháp do chính người
lao động tự tạo việc làm.
Tác giả Trần Thị Minh Ngọc (2010) trong nghiên cứu: “Việc làm của nông
dân trong quá trình CNH - HĐH vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020” đã
nghiên cứu một số lý luận về việc làm cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến việc
làm của nông dân vùng đồng bằng sông Hồng trong quá trình CNH - HĐH. Nghiên
cứu cũng đã phân tích thực trạng về việc làm của nông dân vùng đồng bằng sông
Hồng giai đoạn 2000 - 2007 trên các vấn đề: cơ cấu việc làm, thị trường lao động,
thu nhập của nông dân và trên cơ sở đó đề ra giải pháp về tạo việc làm, tăng thu
nhập cho nông dân. Tuy nhiên việc phân tích và đánh giá trên cơ sở những địa bàn
thuộc đồng bằng sông Hồng, vì vậy việc đưa ra các các giải pháp có thể không hoặc
ít phù hợp với địa bàn một địa phương.

6
Nhóm tác giả Nguyễn Ngọc Thanh - Nguyễn Thế Trường (2009) trong
nghiên cứu: “Tác động của ĐTH - CNH tới phát triển kinh tế và biến đổi văn hóa -
xã hội ở tỉnh Vĩnh Phúc” đã nghiên cứu tổng quát trên tất cả phương diện kinh tế -
văn hóa - xã hội. Nhóm tác giả tập trung đi nghiên cứu ở phạm vi lớn: tác động của
ĐTH - CNH tới phát triển kinh tế, sự biến đổi văn hóa xã hội trên địa bàn Vĩnh
Phúc dưới tác động của CNH - HĐH giai đoạn 1997 - 2004. Tuy nhiên, phương
pháp nghiên cứu mà nhóm tác giả tiếp cận chủ yếu là phương pháp thống kê, so
sánh, phân tích . và chưa xây dựng các nhóm chỉ số để đánh giá những tác động cụ
thể đến các nhân tố ảnh hưởng và trọng tâm nghiên cứu là vấn đề văn hoá, xã hội
còn vấn đề việc làm chưa được đề cập một cách thoả đáng.
Tất cả những nghiên cứu trên, tuy có nhưng đóng góp nhất định về lý luận,
thực tiễn ở những góc độ, khía cạnh khác nhau song cũng chỉ dừng lại ở mức liên
quan đến CNH - HĐH, tác động của ĐTH đến đời sống KT- XH nói chung của
nhóm tác giả nghiên cứu mà chưa có nghiên cứu nào phân tích những ảnh hưởng
của ĐTH đến việc làm của nông dân.
Từ các cách tiếp cận khác nhau về việc làm, các nghiên cứu đã phân tích,
đánh giá vấn đề việc làm trong quá trình CNH - HĐH và ĐTH; chỉ ra ảnh hưởng
của ĐTH đến việc làm và đề xuất một số giải pháp hướng vào giải quyết việc làm
trong quá trình ĐTH. Tuy nhiên, có thể thấy đằng sau các công trình nghiên cứu về
ĐTH và việc làm vẫn còn những khoảng trống chưa được đề cập hoặc đã đề cập
nhưng chưa sâu sắc, còn hạn chế nhất định. Cụ thể:
- Các nghiên cứu chưa làm rõ đặc điểm việc làm của nông dân ở vùng nông
thôn (tính thời vụ, phụ thuộc vào thời tiết khí hậu, việc làm có thu nhập bằng tiền
công ít, việc làm mang lại thu nhập thấp, bấp bênh, .), vai trò của việc làm đối với
sự phát triển kinh tế nông thôn.
- Quan hệ giữa ĐTH với việc làm của nông dân là mối quan hệ tương tác
hữu cơ trong quá trình CNH, HĐH. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa phân tích, đánh
giá sâu sắc để làm rõ bản chất của mối quan hệ này, chưa chỉ ra sự biến đổi việc làm
ở các vùng nông thôn trong quá trình ĐTH.
- Chưa làm rõ mức độ phân hoá việc làm do ảnh hưởng của ĐTH và khả
năng tiếp cận của dân cư nông thôn trong quá trình ĐTH, những yêu cầu đối với
nông dân trước sự thay đổi việc làm trong quá trình ĐTH.

7
- Các nghiên cứu còn bỏ ngỏ, chưa phân tích cơ chế ảnh hưởng của ĐTH đến
việc làm của nông dân, những nhân tố ảnh hưởng đến việc làm của nông dân trong
quá trình ĐTH.
5. Tính mới và những đóng góp của đề tài
+ Tính mới của đề tài
- Luận giải làm rõ mối quan hệ giữa ĐTH với việc làm của nông dân về
phương diện lý luận và thực tiễn, từ đó khẳng định: Quá trình phát triển đô thị
phải luôn luôn gắn liền với các vấn đề phát triển nông thôn, trong đó có việc
làm của nông dân.
- Luận án chỉ ra ảnh hưởng của ĐTH đến việc làm của nông dân tỉnh
Vĩnh Phúc trên cả hai mặt tích cực và tiêu cực. Lý giải vấn đề ĐTH gắn với
giải quyết việc làm, ĐTH có phải là động lực giải quyết việc làm cho nông dân
không? Từ đó trả lời câu hỏi làm thế nào gắn ĐTH với giải quyết việc làm cho
nông dân trong quá trình này.
- Luận án cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà hoạch định chính
sách, các nhà quản lý để có những quyết định đúng đắn, phù hợp với thực tiễn, góp
phần giải quyết việc làm ở nông thôn tỉnh Vĩnh Phúc.
+ Những đóng góp của đề tài về mặt khoa học cũng như thực tiễn
- Làm rõ hơn lý luận về mối quan hệ giữa ĐTH với việc làm ở nông thôn
trong quá trình ĐTH.
- Đề xuất các giải pháp gắn ĐTH với giải quyết việc làm cho người nông dân
ở các vùng nông thôn, góp phần giải quyết hài hoà hai mục tiêu: nâng cao đời sống
của người dân địa phương và thực hiện thành công chủ trương CNH - HĐH của tỉnh
Vĩnh Phúc cũng như của đất nước.
- Nội dung cốt lõi của đề tài là góp phần nghiên cứu ảnh hưởng của ĐTH đến
việc làm, từ đó ảnh hưởng đến mức sống, mức thu nhập của các hộ gia đình nông
dân trong tỉnh từ khi hình thành các KCN, nhà máy, xí nghiệp trên địa bàn (mối
quan hệ giữa ĐTH với việc làm của nông dân).
- Đưa ra được các giải pháp cho vấn đề việc làm phù hợp với các đối
tượng cụ thể theo hướng bền vững tại địa phương trên cơ sở thực hiện chuyển
dịch cơ cấu kinh tế hợp lý, phát triển sản xuất NN theo hướng áp dụng khoa học

8
kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao năng suất, chất lượng đồng thời phát triển các
ngành nghề kinh doanh dịch vụ, khai thác triệt để lợi thế từ quá trình ĐTH mang
lại nhằm tháo gỡ những khó khăn, thách thức cơ bản của quá trình ĐTH sẽ gặp
phải trong tương lai.
- Kết quả của quá trình nghiên cứu đề tài tạo ra cơ sở khoa học với tính thực
tiễn cao giúp các nhà quản lý, hoạch định chính sách của tỉnh có cách nhìn thấu đáo
về vấn đề quy hoạch phát triển KT - XH; quy hoạch phát triển các KCN, khu đô thị,
chính sách việc làm, chính sách đào tạo nghề .
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận án có kết
cấu gồm 4 chương:
Chương 1. Cơ sở khoa học về ảnh hưởng của đô thị hoá đến việc làm của
nông dân.
Chương 2. Phương pháp nghiên cứu
Chương 3. Thực trạng ảnh hưởng của đô thị hoá đến việc làm của nông dân
trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.
Chương 4. Quan điểm, định hướng và những giải pháp cơ bản giải quyết việc làm
cho nông dân trong quá trình đô thị hoá trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020.