Thạc Sĩ Ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển nông nghiệp huyện Phú Bình Tỉnh Thái Nguyên

Luận văn thạc sĩ năm 2011
Đề tài: Ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển nông nghiệp huyện Phú Bình Tỉnh Thái Nguyên

MỤC LỤC
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các ký tự viết tắt vi
Danh mục các bảng vii
Phần mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2
3. Phạm vi nghiên cứu 2
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn 3
5. Bố cục của luận văn 3
Chương 1
TÔ ̉ NG QUAN TA ̀ I LIÊ ̣ U NGHIÊN CƯ ́ U VA ̀
PHƯƠNG PHA ́ P NGHIÊN CƯ ́ U
5
1.1.Cơ sở khoa học
1.1.1.Cơ sở lý luận 5
1.1.1.1 Khái niệm, phân loại và chức năng của đô thị 5
1.1.1.2. Đô thị hoá 7
1.1.1.3.Phát triển nông nghiệp
9
1.1.1.4. Vai trò của đô thị và đô thị hoá trong quá trình phát triển nông
nghiệp
12
1.1.2. Kinh nghiệm thực tiễn đô thị hoá trên thế giới và Việt Nam 14
1.1.2.1. Tình hình đô thị hoá trên thế giới 14
1.1.2.2. Kinh nghiệm đô thị hoá ở một số nước trên thế giới 15
1.1.2.3. Quá trình đô thị hoá ở Việt Nam 18
1.1.2.4.Bài học kinh nghiệm ở một số địa phương trong việc giải quyết
những ảnh hưởng của ĐTH đối với nông nghiệp, nông thôn
21
1.2.Phương pháp nghiên cứu 26
1.2.1. Các câu hỏi nghiên cứu 26
1.2.2. Phương pháp nghiên cứu 27
1.2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 29
Chương 2
ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HOÁ ĐẾN PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ BÌNH - TỈNH THÁI NGUYÊN
33
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 33
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên 33
2.1.2. Điều kiện kinh tế 39
2.2. Kết quả nghiên cứu
2.2.1. Khái quát quá trình đô thị hóa huyện Phú Bình
2.2.2. Thực trạng quá trình đô thị hoá
50
50
51
2.2.3. Sự biến động về tỷ lệ dân cư đô thị trong quá trình ĐTH của huyện
Phú Bình
51
2.2.4. Sự biến động về đất đai trong quá trình ĐTH của huyện Phú Bình 52
2.2.5. Ảnh hưởng của ĐTH đến phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện
Phú Bình
54
2.2.5.1. Ảnh hưởng của ĐTH đến sản xuất nông nghiệp 54
2.2.5.2.Ảnh hưởng của ĐTH đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp
54
2.2.5.3. Ảnh hưởng của ĐTH đến lao động trong nông nghiệp 56
2.2.5.4 Ảnh hưởng của ĐTH đến tài nguyên môi trường 58
2.3.Ảnh hưởng của đô thị hoá đối với các hộ nông dân được điều tra 59
2.3.1.Tình hình cơ bản của hộ điều tra 59
2.3.2. Tình hình biến động đất đai của các hộ điều tra 61
2.3.3. Tình hình chung và nghề nghiệp của hộ 63
2.3.4. Nguồn lực của hộ 66
2.3. 5.Tác động của đô thị hoá đến sản xuất nông nghiệp 67
2.4. Đánh giá chung tác động của ĐTH tới sản xuất nông nghiệp trên
địa bàn huyện Phú Bình
70
2.4.1. Tác động tích cực 70
2.4.2. Tác động tiêu cực 73
Chương 3
GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ
HOÁ ĐẾN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ BÌNH -TỈNH THÁI NGUYÊN
3.1.Định hướng ĐTH với phát triển nông nghiệp huyện Phú Bình đến
năm 2020
75
75
3.1.1. Cơ sở định hướng 75
3.1.2. Một số chỉ tiêu dự kiến 75
3.2.Một số giải pháp thúc đẩy ĐTH với phát triển nông nghiệp huyện
Phú Bình - Tỉnh Thái Nguyên
77
3.2.1. Giải pháp chung 77
3.2.2. Những giải pháp cụ thể 77
KÊ ́ T LUÂ ̣ N VA ̀ KI Ê ́ N NGHI ̣ 84
Tài liệu tham khảo 87
Mẫu phiếu điều tra 89

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đô thị hóa (ĐTH) là xu thế tất yếu trên con đường phát triển của tất cả các
quốc gia trên thế giới. Trong những năm qua, quá trì nh CNH , hiện đại hoá, đô
thị hoá tại Việt Nam đang diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh đã làm cho bộ mặt
các đô thị ở nước ta thay đổi theo chiều hướng tích cực. Tuy nhiên, mặt trái
của quá trình ĐTH cũng đang đặt ra nhiều v ấn đề cần giải quy ết như v ấn đề tạo
việc làm cho nông dân bị mất đất, phương thức đền bù khi giải phóng mặt
bằng, cách thức di dân, dãn dân .đang phát sinh ngày càng phức tạp. Nếu
không có một chiến lược cụ thể, chúng ta sẽ gặp nhiều vướng mắc và khó
khăn trong quá trình giải quy ết những vấn đề đó.
Sự hình thành trên địa bàn nông thôn những KCN, khu chế xuất, các trung
tâm dịch vụ, các khu đô thị mới . đã nâng giá trị sử dụng của đất đai, tạo những
ngành nghề và việc làm mới, nâng cao giá trị lao động, tạo thuận lợi cho việc
ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất, đời sống. ĐTH kích thích và tạo cơ
hội để con người năng động, sáng tạo hơn trong tìm kiếm và lựa chọn các
phương thức, hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh, vươn lên làm giàu chính
đáng. Kinh tế phát triển, đời sống của người lao động được cải thiện - đó là xu
hướng chủ đạo và là mặt tích cực của đô thị hoá.
Sự hình thành các KCN, khu đô thị mới, các tuyến giao thông mới . trong
những năm qua tại huyện Phú Bình đã bắt đầu xuất hiện. Đặc biệt hơn, chính
nhờ các KCN sau khi đi vào hoạt động đã giải quyết được nhiều việc làm cho
nhiều lao động địa phương nói riêng và lao động trong tỉnh Thái Nguyên nói
chung làm cho đời sống của người dân đang từng bước được cải thiện. Tuy
nhiên, đồng thời với việc đô thị hoá vấn đề tạo lập khu tái định cư cho người dân
thuộc diện quy hoạch sẽ được tiến hành như thế nào? Cuộc sống c ủa người dân
sau khi cắt phần đất nông nghiệp cho việc giải phóng mặt bằng sẽ ra sao? là
những vấn đề cần được phân tích, tìm hiểu để đưa ra phương hướng giải quyết.
Nhận thức được tầm quan trọng về sự ảnh hưởng của đô thị hoá đối với sự
phát triển nông nghiệp của huyện Phú Bình, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài
“Ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển nông nghiệp huyện Phú Bình -Tỉnh Thái Nguyên”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng của quá trình của đô thị hoá ảnh hưởng phát triển
nông nghiệp huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên nhằm đề xuất một số giải pháp
giải quy ết những ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển nông nghiệp huyện
Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn những ảnh hưởng của quá trình đô
thị hoá đến phát triển nông nghiệp.
- Phân tích thực trạng để tìm ra những mặt tích cực cũng như những tiêu
cực mà quá trình đô thị hoá ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp huyện Phú
Bình, tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất các giải pháp chủ y ếu nhằm giải quy ết những ảnh hưởng của đô
thị hoá đến phát triển nông ng hiệp huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.
3. Phạm vi nghiên cứu
3.1. Nội dung nghiên cứu
1. Thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Bình
2. Thực trạng về quá trình đô thị hoá tại huyện
3. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện
Phú Bình
4. Những tác động tích cực và tiêu cực do đô thị hoá mang lại
5. Phương hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp phát triển.
3.2.Không gian nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Phú Bình , tập trung vào 03 xã là
xã Dương Thành, Thanh Ninh, Điềm Thuỵ là các xã có cụm công nghiệp, hệ
thống kênh mương, đường giao thông lớn nhất.
3.3. Thời gian nghiên cứu
Những số liệu thứ c ấp được thu thập từ năm 2008-2010. Số l iệu sơ
cấp được thu thập thông qua điều t ra, phỏng vấn hộ nông dân năm 2010.
3.3. Đối tượng nghiên cứu
- Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện Phú Bình
- Thực trạng về dân số, lao động và việc làm huyện Phú Bình
- Nghiên cứu những ảnh hưởng (tích cực, tiêu cực) mà đô thị hoá mang lại
cho phát triển kinh tế xã hội của huyện .
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực,
luận văn được nghiên cứu nhằm đánh giá sự ảnh hưởng của xu hướn g đô thị hoá
đối vớí phát triển nông nghiệp hộ nông dân trên địa bàn huyện Phú Bình, đồng
thời đưa ra một số giải pháp cụ thể cho hộ nông dân, cho huyện và cho tỉnh
nhằm phát huy những mặt mạnh và hạn chế những mặt chưa tốt do quá trình đô
thị hoá mang lại.
5. Bố cục của luận văn
- Phần Mở đầu
+ Chương I: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
+ Chương II: Ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa đến phát triển nông nghiệp
huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên
+ Chương III: Giải pháp đối với ảnh hưởng của quá trình ĐTH đến phát triển
nông nghiệp huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.
- Phần Kết luận và kiến nghị

Chương 1
TÔ ̉ NG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ
PHƯƠNG PHA ́ P NGHIÊN CƯ ́ U
1.1.Cơ sở khoa học
1.1.1.Cơ sở lý luận
1.1.1.1. Khái niệm, phân loại và chức năng của đô thị
a. Khái niệm về đô thị
Trong tiếng Việt, có nhiều từ chỉ khái niệm “đô thị”: đô thị, thành phố, thị
trấn, thị xã . Các từ đó đều có 2 thành tố: đô, thành, trấn, xã hàm nghĩa chức
năng hành chính; thị, phố có nghĩa là chợ, nơi buôn bán, biểu hiện của phạm
trù hoạt động kinh tế. Hai thành tố này có quan hệ chặt chẽ với nhau và tác động
qua lại trong quá trình phát triển. Như vậy, một tụ điểm dân cư sống phi nông
nghiệp và làm chức năng, nhiệm vụ của một trung tâm hành chính - chính trị -kinh tế của một khu vực lớn nhỏ, là những tiêu chí cơ bản đầu tiên để định hì nh
đô thị [11].
Ở Việt Nam, theo nghị định 72/2001/NĐ/CP ngày 5/10/2001 của Chính phủ
quy ết định đô thị nước ta là các điểm dân cư có các tiêu chí, tiêu chuẩn sau
[7].
Thứ nhất, là trung tâm tổng hợp hay chuy ên ngành, có vai trò thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - xã hội của một vùng lãnh thổ nhất định.
Thứ hai, đặc điểm dân cư được coi là đô thị khi có dân số tối thiểu 4000
người trở lên.
Thứ ba, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp của nội thành, nội thị từ 65% trở

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến nông nghiệp, nông thôn ngoại
thành Hà Nội, Thực trạng và giải pháp (2002), Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Bộ Xây dựng (1999), Định hướng phát triển cấp nước đô thị đến năm
2020, NXB Xây dựng, Hà Nội.
3. Trần Văn Chử, Trần Ngọc Hiên (1998), đô thị hoá và các chính
sách phát triển đô thị trong CNH – HĐH ở Việt Nam , Nhà xuất
bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
4. Trần Trung Dũng (2005), "Công tác dạy nghề tại thành phố Hồ Chí
Minh - Kết quả và tồn tại", Tạp chí Lao động xã hội số 261 tháng
4/2005.
5. Mạc Đường (2002), Dân tộc học – đô thị và vấn đề đô thị hoá,
Nhà xuất bản trẻ.
6. Hoàng Văn Hoa (2005), Tác động của quá trình đô thị hoá đối
với lao động, việc làm ở Hà Nội - Thực trạng và giải pháp, Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7. Lê Minh Hùng (2005), Đà Nẵng nỗ lực chuyển đổi ngành nghề,
giải quyết việc làm cho lao động diện giao đất, Tạp chí Lao
động xã hội số 261 tháng 4/2005.
8. Trịnh Duy Luân (1996), Tìm hiểu môn xã hội học đô thị, Nhà xuất
bản Khoa học xã hội.
9. Vương Hoàng Nam (2003), Giải quyết việc làm cho trên 21 vạn
lao động – do đâu, Tạp chí Lao động xã hội số 261 tháng
4/2005.
10. Quốc hội nước CHXHCNVN (2003), Luật đất đai năm 2003, Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
11. Nguyễn Duy Quý (1998), đô thị hoá trong quá trình công nghiệp
hoá, kinh nghiệm của Nhật Bản và một số nước khác, Nhà xuất
bản Khoa học Xã hội, Hà Nội.
12. Bassand, Michel (2001), Đô thị hóa, khủng hoảng sinh thái và phát
triển bền vững, Nhà xuất bản Trẻ.
13. Sở Tài nguyên và Môi trường Thái Nguyên (2007), Báo cáo Hiện
trạng môi trường khu công nghiệp huyện Phú Bình
14. UBND huyện Phú Bình, Ni ên giám thống kê (2000 – 2009) huyện Phú
Bình tỉnh Thái Nguyên
15. Uỷ ban nhân dân huyện Phú Bình (2010), báo cáo tình hình phát
triển kinh tế xã hội của huyện năm 2010.
16. Ủy ban nhân dân huyện Phú Bình (2000), Quy hoạch sử dụng đất
đai huyện Phú Bình giai đoạn 2000 – 2010, định hướng 2020.
17. http://www.nongthon.net